Atlasy roślin i zwierząt w Wilanowie – poleca szefowa działu kultury „Zwierciadła”

Dzisiaj możemy o tym myśleć z pobłażliwym uśmiechem, ale dwa, trzy wieki temu oglądający te barwne ryciny mieli poczucie, że świat nigdy jeszcze nie był taki dostępny. Dosłownie na wyciągnięcie ręki. Te wszystkie cuda natury, tajemnice przyrody, odkrywanie nieznanych dotąd roślin i zwierząt. I zupełnie nowe spojrzenie na to, co już było znane, spojrzenie z bardzo bliska, naukowym okiem. Zaczynała się nowo epoka. Na całym świecie (czytaj: w starej Europie) otwierały się Muzea Historii Naturalnej, wydawano opasłe tomy atlasów fauny, flory, minerałów.

Warto wiedzieć, że proces tworzenia atlasu, także pojedynczej ryciny był bardzo złożony, pracochłonny, zaangażowane było w niego zwykle wiele osób, choć też nie dziwił nikogo przyrodnik, który był jednocześnie rysownikiem i redaktorem opracowania. Żeby powstała rycina, potrzebny był okaz. Najczęściej nieożywiony, nierzadko przywieziony z dalekich krajów, z kosztownych egzotycznych podróży. Jest więc okaz, ale jak będzie zaaranżowana kompozycja? Powstawał rysunek, potem kompozycja przenoszona była na matryce. Rytowanie, wytrawianie, wreszcie druk kolejnych odbitek i najróżniejsze techniki ich podkolorowywania. Zebrane w Wilanowie starodruki do dzisiaj zadziwiają intensywnymi kolorami. To sprawa kunsztu i techniki wykonania, ale też warunków w jakich ryciny przechowywane były przez ostatnie lata. Te unikatowe eksponaty, białe kruki, trzymane były w magazynach. I mimo że to prace na papierze, wrażliwe na światło, dzięki temu, że bardzo rzadko były prezentowane, intensywność kolorów nadal jest zachwycająca.

Do dawnej rezydencji króla Jana III wystawa trafiła z Krakowa. To tam, w Międzynarodowym Centrum Kultury, miała w zeszłym roku premierę. Jej warszawska odsłona to jednak nie kopia jeden do jednego. Poszerzono ją o nowe obiekty i specjalnie zaaranżowano z myślą o tych konkretnych pałacowych wnętrzach. Oglądamy blisko 400 eksponatów – niemal 250 grafik z wizerunkami egzotycznych ryb, ponad 50 oryginalnych wielkoformatowych plansz z przedstawieniami ptaków i różnych gatunków roślin, ponad 40 atlasów, w tym cztery edycje najważniejszego dzieła Sibylli Merian, żyjącej na przełomie XVII i XVIII wieku pionierki entomologii, badaczki przyrody przecierającej szlaki innym, a także, co warto podkreślić, wybitnie utalentowanej artystki.

Nazwisko innego pioniera Karola Linneusza (1707-1778) w tytule wystawy odwołuje się do przyrodnika, który zapisał się w historii szczególnym sposobem klasyfikacji roślin i zwierząt. Nie był oczywiście jedynym, który podejmował takie próby, o czym przypomina ta niezwykła wystawa, świadectwo rozmaitych prób, wysiłków, fascynacji światem roślin i zwierząt. Skąd pochodzą pokazywane tu eksponaty? Ze zbiorów Gabinetu Rycin Biblioteki Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Biblioteki Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk, Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz z kolekcji prywatnej. Do korespondującej z historycznymi wnętrzami ekspozycji starodruków wkomponowano także m.in. porcelanowe naczynia dekorowane motywami botanicznymi, inspirowane słynnym zestawem „Flora Danica” (sztandarowym serwisem z królewskiej fabryki porcelany Royal Copenhagen) czy rzeźbiarskie wazony projektu Johanna Joachima Kändlera, XVIII-wiecznego wirtuoza miśnieńskiej porcelany.

Wystawa „Rośliny i zwierzęta. Atlasy historii naturalnej w epoce Linneusza” otwarta jest na piętrze Pałacu Wilanowskiego. Czynna do 14 sierpnia, do oglądania we wszystkie poniedziałki, czwartki, piątki, soboty i niedziele w godz. 10.00–16.00 (wejście do 15.00). Szczegółowe informacje: