Rodzicielstwo wiąże się z całym spektrum emocji: od wszechogarniającej miłości i rozczulenia na sam widok potomka, aż po brzemię ogromnej odpowiedzialności i niekończących się obaw. Większości rodziców doskonale znane jest także poczucie winy. Niezależnie od tego, jak bardzo się starają, nierzadko i tak znajdują powody do samobiczowania. Jak radzić sobie ze skłonnością do ciągłego stawienia siebie samego w stan oskarżenia?
Każdy z nas żyje po raz pierwszy. Czymś całkowicie normalnym jest więc to, że nie unikniemy potknięć i upadków. Niekiedy za uszami mamy prawdziwe przewinienia. Wówczas wyrzuty sumienia mogą być skutkiem dojrzałej oceny zaistniałej sytuacji – „postąpiłam niewłaściwie i ciężko mi się z tym pogodzić”. Innym razem niesłusznie obwiniamy się o każdą błahostkę i rzeczy, na które nie mamy wielkiego wpływu. Bo przecież wydaje nam się, że zawsze można było powiedzieć coś inaczej, zareagować w bardziej adekwatny sposób i wykonać powierzone nam zadanie lepiej. Badania pokazują, że problem ten statystycznie częściej dotyczy kobiet, które wyrzuty sumienia potrafią mieć nawet 36 (!) razy dziennie, ale niewspółmierne do rzeczywistości wyobrażenia o wyrządzonych krzywdach zdarzają się także mężczyznom. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być niskie poczucie własnej wartości i usilne poszukiwanie aprobaty w oczach innych ludzi czy zbyt emocjonalne podejście do życia, które utrudnia prawidłową ocenę zachodzących zjawisk.
W przypadku rodziców poczucie winy może zaistnieć w wielu różnych sytuacjach. Bo, a to opiekunowie są zbyt zapracowani i nie poświęcają pociesze wystarczająco dużo wagi, a to nie są w stanie zaspokoić ich wszystkich materialnych zachcianek; po długim dniu nie mają cierpliwości, by odpowiadać na dociekliwe pytania przedszkolaka albo znosić zmienne nastroje nastolatka. Być może martwi ich, że dziecko nie przybiera na wadze zgodnie ze wzorcową normą albo odstaje od rówieśników pod względem opanowania szkolnego materiału. Wyrzuty sumienia miewają także rodzice całkiem już dorosłych dzieci, przeświadczonych o tym, że popełnili rażące błędy wychowawcze, które odbiły się na ich dalszym życiu. Niestety tkwienie w takim stanie może negatywnie odbić się na zdrowiu psychicznym. Jak więc wydostać się z tej pułapki?
Swoimi wskazówkami na łamach portalu CNBC podzieliła się Juli Fraga, psycholożka z 20-letnim doświadczeniem, a prywatnie mama. Jak zauważa specjalistka, rodzice nie powinni traktować poczucia winy jak dowodu na rodzicielską porażkę, lecz cenną informację i emocję. W jaki sposób do zagadnienia podchodzą rodzice obdarzeni wysoką inteligencją emocjonalną i czego możemy się od nich nauczyć?
1. Nazwij swoje poczucie winy, zamiast od niego uciekać
Poczucie winy to emocja, której naturalnie chcemy się wystrzegać. Juli Fraga podkreśla, że zamiast wypierać myśli o tym, że nie spełniamy własnych czy społecznych oczekiwań, warto spojrzeć im prosto w twarz. Psycholożka radzi, aby nazwać i zauważyć swoje wyrzuty sumienia – dzięki temu stają się mniej przytłaczające, a my możemy odzyskać spokój. Ostrzega też, że nieustanne próby rekompensowania dziecku domniemanych zaniedbań mogą prowadzić do wyrzeknięcia się własnych potrzeb i wypalenia. Chwilowa ulga nie zastąpi dbania o siebie w dłuższej perspektywie.
2. Odróżniaj zdrowe poczucie winy od toksycznego
Fraga wyjaśnia, że zdrowa wina jest użyteczna – pozwala przeprosić i wziąć odpowiedzialność, gdy w emocjach podniesiesz głos lub zranisz uczucia dziecka. Toksyczna wina natomiast to poczucie, że postąpiłeś źle, nawet gdy obiektywnie nic złego się nie wydarzyło. Psycholożka przypomina, że idealni rodzice nie istnieją – a każdy ma prawo stawiać granice i dbać o siebie, nie rezygnując całkowicie ze swoich potrzeb.
Czytaj także: Złe przeprosiny są gorsze niż żadne. Poznaj 6 kroków do tych dobrych
3. Przepłyń przez fale poczucia winy
Julii Fraga zachęca, aby nie tłumić emocji, lecz pozwolić im płynąć naturalnie. Porównuje je do fal, które narastają, osiągają szczyt, a potem opadają. Aby bez problemu „złapać” tę emocjonalną falę, poleca wykonywanie głębokich oddechów brzusznych – wdech i wydech po cztery sekundy – które uspokajają ciało i zmniejszają intensywność odczuć.
4. Zbliż się do poczucia winy z ciekawością
Fraga podkreśla, że warto przyjrzeć się swojej winie z zainteresowaniem: jakie sytuacje ją wywołują i czy nie kryje się za nią inna, trudniejsza emocja, jak smutek czy złość. Zaznacza, że wina bywa hamulcem – może blokować dostęp do prawdziwych uczuć. Dobrze jest je rozpoznać i nazwać, zamiast pozwalać im narastać w ukryciu.
5. Mów do siebie życzliwie
Według Fragi poczucie winy często wywołuje samokrytykę i wewnętrzne wyrzuty: „Jestem najgorszym rodzicem”, „Nie zasługuję na wsparcie”. Psycholożka radzi, by zamiast tego rozmawiać ze sobą jak z dzieckiem lub przyjacielem – zadawać sobie pytanie: „Co powiedziałbym bliskiej osobie w tej sytuacji?” Odpowiedzi w drugiej osobie („Dobrze sobie radzisz”, „Masz kontrolę nad winą”) wzmacniają poczucie własnej wartości i współczucie wobec siebie.
Artykuł opracowany na podstawie: Juli Fraga, „Psychologist: 5 ways emotionally intelligent parents manage guilt”, cnbc.com [dostęp: 29.11.2025]