Przyznawanie się do błędu i uznanie swoich win jest bardzo trudne, pewnie dlatego tak często podczas przepraszania stosujemy różne sztuczki.
Przeprosiny są ważnym aktem, który w jakimś sensie potrafi anulować nasze postępki, odbudować relacje. Istnieje jednak taki sposób używania słowa „przepraszam”, który budzi wątpliwości, rodzi podejrzenie, że osoba przepraszająca manipuluje tym słowem i w przepraszaniu wcale nie chodzi jej o przepraszanego, ale o uzyskanie jakichś psychologicznych korzyści. Uczciwe przeprosiny to nie jest sposób na szybkie zamknięcie niewygodnego tematu, na zbycie sprawy. Nie jest tak, że skoro przepraszam, to już niczego nie można ode mnie wymagać, wszystko załatwione i w ogóle proszę się ode mnie odczepić. Samo słowo „przepraszam” nie wystarczy, powinno być wstępem do jakiejś zmiany. Jeżeli ktoś przeprasza, że na mnie nawrzeszczał, a potem robi to dalej, to jego przeprosiny niewiele znaczą. Prawdziwe przeprosiny zakładają skruchę i pokorę przepraszającego – rozumiem, co zrobiłam (zrobiłem) źle, biorę za to odpowiedzialność i godzę się z konsekwencjami. A one mogą być nawet i takie, że osoba przepraszana nie przyjmuje przeprosin. Może czuć się za bardzo zraniona, potrzebować czasu albo jakiegoś zadośćuczynienia.
Konsekwencją „przepraszam” powinno być: „Co mogę zrobić, żeby nie było ci przykro, żeby tę sytuację naprawić?”.
Przeprosiny to jest akt, który ma transformacyjną moc, zmusza nas do przyjęcia perspektywy bliźniego, spojrzenia na sytuację i siebie samych oczami kogoś, komu wyrządziliśmy krzywdę. Ma wpłynąć na to, jak siebie samych postrzegamy. W tym momencie widzimy się realnie, stajemy w prawdzie. Jednak przyznawanie się do błędu i uznanie swoich win jest bardzo trudne, pewnie dlatego tak często podczas przepraszania stosujemy różne sztuczki. Niestety, przeprosiny tracą wtedy swoją symboliczną moc.
W prawdziwych przeprosinach nie ma miejsca na warunkowość, te wszystkie „Przepraszam, jeśli…” albo „Przepraszam, ale...” to są pseudoprzeprosiny. Jeśli ktoś mówi: „Przepraszam cię, jeśli poczułaś się dotknięta”, to przecież nie uznaje swoich win, odpowiedzialność za to, co zrobił, przenosi na przepraszanego, bagatelizuje swój udział w całym zajściu. Podobnie jest, gdy mówi: „Przepraszam, ale mnie sprowokowałaś” albo: „Nie wiedziałam, że nie masz poczucia humoru, z tobą to nawet nie można zażartować”. Inne klasyczne zagranie to wymuszanie przyjęcia ręki na zgodę, bo jeśli wyciągam do ciebie rękę, a ty nie reagujesz, to co z ciebie za człowiek?!
Podczas przepraszania bardzo ważna jest szczerość, dlatego nie przepraszajmy, jeśli uważamy, że nie zrobiliśmy nic złego. Mogę widzieć, że w relacji wydarzyło się coś niedobrego, ale jeśli nie znajduję w sobie poczucia, że za to odpowiadam, zamiast nieszczerze przepraszać, lepiej zauważyć, co się dzieje, zwrócić uwagę na czyjeś uczucia, zająć się nimi, zrozumieć...
Przeprosiny mogą symbolicznie odnowić prawa i godność drugiej osoby. I mogą działać lecząco, także na tego, kto przeprasza. Ważne, żeby nauczył się czuć, że przepraszając, nie traci godności, tylko zyskuje spokój wewnętrzny, ponieważ potrafi wziąć za siebie odpowiedzialność i odpowiednio się zachować. Choć przeprosiny poprzedza przykra i trudna sytuacja, paradoksalnie wzmacniają więzi między ludźmi. Bez umiejętności przepraszania i przyjmowania przeprosin nie zbudujemy bliskich relacji, bo w każdym związku zdarzają się krzywdy, zranienia, pomyłki i trzeba z nimi jakoś żyć. Bez opanowania i przestrzegania sztuki przeprosin rozleciałyby się zresztą nie tylko nasze intymne relacje, ale i cała społeczna wspólnota, dlatego tak ważne jest, żeby tę sztukę praktykować.
Katarzyna Miller, terapeutka. Pisze książki, wiersze, śpiewa.