Od niemal dwóch wieków „Opowieść wigilijna” należy do najbardziej popularnych opowiadań nawiązujących do okresu świąt Bożego Narodzenia na świecie. Autor – Charles Dickens – nie spodziewał się tak spektakularnego sukcesu swojego opowiadania, które napisał w celu spłacenia długów karcianych. Cym wyróżnia się to niezwykłe dzieło? Jak „Opowieść wigilijna” wpływa na kulturę i rozumienie świąt? Sprawdzamy!
Wiele osób zna treść świątecznego opowiadania, jednak nie każdy pamięta, kto napisał „Opowieść wigilijną”. Autorem tego niewątpliwie wybitnego dzieła jest Charles Dickens (pseud. Boz), angielski powieściopisarz żyjący w latach 1812–1870. Jego dość ciężkie dzieciństwo oraz lata młodzieńcze niewątpliwie stały się źródłem inspiracji i miały wpływ na ogólną twórczość pisarza. Ojciec Charlesa był urzędnikiem admiralicji, ale ze względu na skłonność do hazardu został uwięziony, pozostawiając rodzinę w nędzy i niedostatku. Niespełna 12-letni chłopiec musiał podjąć pracę, początkowo naklejając etykiety na słoiki z pastą do butów, a później – po uzyskaniu wykształcenia – jako urzędnik sądowy, sprawozdawca parlamentarny i wreszcie dziennikarz.
W tym okresie zaczął pisać i publikować w częściach swoje pierwsze krótkie szkice. Najbardziej znanymi dziełami Dickensa są: „Oliver Twist”, „David Copperfield”, „Wielkie nadzieje” oraz kilka opowiadań nawiązujących do końca roku, w tym „A Christmas Carol” znane w Polsce jako „Opowieść wigilijna”. Tę ostatnią autor napisał, by spłacić liczne długi, które zaciągnął, przegrywając w karty. Pisarz nie spodziewał się, że napisane zaledwie w kilka tygodni opowiadanie odniesie tak wielki sukces. Pierwsze wydanie z 19 grudnia 1843 roku w liczbie 6000 egzemplarzy zostało całkowicie wyprzedane w ciągu niespełna 3 dni, a kolejne rozchodziły się jak przysłowiowe świeże bułeczki.
Głównym bohaterem opowiadania jest Ebenezer Scrooge – nie tylko właściciel kantoru, ale przede wszystkim dusigrosz, egoista i zgorzkniały starszy człowiek, którego jedynym celem w życiu jest chorobliwa chęć pomnażania majątku. Starzec kompletnie nie liczy się z potrzebami czy uczuciami innych ludzi, dlatego nie ma żadnych przyjaciół, a jedyną osobą z rodziny, która uparcie stara się utrzymać z nim jakiekolwiek kontakty, jest siostrzeniec Fred. W sercu skąpca nie tylko brakuje miejsca na jakąkolwiek radość czy chęć niesienia pomocy potrzebującym, ale nawet wsparcie swojego kancelisty Boba Cratchita, który boryka się zarówno z biedą, jak i ciężką chorobą kilkuletniego synka.
Tuż przed świętami, zaraz po powrocie do domu, Ebenezera nawiedza duch nieżyjącego od kilku lat wspólnika, który przestrzega starca, że jeśli nie zmieni swojego postępowania, będzie go czekać wieczne potępienie. Zapowiada też nadejście trzech zjaw, mających bezpośredni wpływ na dalsze postępowanie głównego bohatera. Co przychodzące kolejno w środku nocy duchy ukazały Ebenezerowi, że nagle stał się zupełnie innym człowiekiem? Przypomnienie chwil z dzieciństwa i lat młodzieńczych, odwrócenie się od innych dla zarobku, a może strach przed przepowiednią mrocznej przyszłości? Trzeba przyznać, że napisana w stylu wiktoriańskim „Opowieść wigilijna” już od pierwszych stron skłania do wielu przemyśleń i to nie tylko nad postępowaniem Scrooge’a, ale również własnym.
Zapoznając się z treścią utworu Dickensa, nieraz stawiamy sobie pytanie, jakie szczególne cechy posiada „Opowieść wigilijna”. Bohaterowie, pełne magii wydarzenia czy może przerażające duchy przeszłych, teraźniejszych i przyszłych świąt sprawiają, że książka jest nie tylko chętnie czytana od prawie 200 lat, ale także doczekała się wielu ekranizacji. O ponadczasowości utworu oraz jego wpływie na postrzeganie świat Bożego Narodzenia decyduje kilka istotnych aspektów:
- Wyższość uczuć nad dobra materialne – zdolność empatii, czynienia dobra i miłości w stosunku do bliźnich sprawia, że czujemy się lepsi, szczęśliwsi i zdecydowanie bardziej spełnieni w swoim życiu. W tym wypadku sprawdza się znane od setek lat powiedzenie, że „pieniądze szczęścia nie dają”, bo na co komu bogactwo, gdy jest się samemu?
- Bliskość drugiego człowieka – możliwość dzielenia się swoimi radościami czy smutkami dnia codziennego z inną osobą może przynieść ukojenie i pomóc szybciej uporać się z problemami.
- Na zmianę w dobrego człowieka nigdy nie jest za późno – dzięki wizycie duchów Ebenezer przechodzi wewnętrzną przemianę, stając się człowiekiem pogodnym, otwartym i pełnym współczucia dla innych. Swoją postawą udowadnia, że każdy może się zmienić, odzyskując przy tym spokój sumienia.
Choć „Opowieść wigilijna” powstała w epoce wiktoriańskiej, opisana w niej problematyka ma charakter ponadczasowy. Dlaczego? Zapewne, gdyby Dickens napisał opowiadanie współcześnie, główny bohater mógłby być właścicielem sieci sklepów, dobrze prosperującej firmy zajmującej się reklamą czy nawet influencerem, jednak cechy charakteru zachowałby dokładnie takie same – egocentryzm, złośliwość, skąpstwo oraz obsesja na punkcie pomnażania majątku, które w wyniku traumatycznego przeżycia zamieniają się na chęć niesienia pomocy innym, otwartość oraz radość z życia. Książka ukazuje, że każdy bez względu na wiek i popełnione czyny może poprawić swoje życie i stać się wartościowym, docenianym przez innych człowiekiem.