Polacy? Niemcy? Pragoci? Kim naprawdę są Górale? Premiera „Białej odwagi” coraz bliżej

Kto był pierwowzorem Wolframa von Kamitza?

Postać, którą w „Białej odwadze” – pierwszym polskim filmie o tzw. Goralenvolku, czyli kolaboracji części Górali z Niemcami – gra Jakub Gierszał, inspirowana jest prawdziwą osobą – Antonem Plügelem, nazistowskim antropologiem, który prowadził badania rasoznawcze na Podhalu podczas okupacji hitlerowskiej. – Budziły one postrach wśród Górali, którzy obawiali się, że Niemcy będą zabierać im dzieci, jeśli te okażą się „wartościowymi okazami” o nordyckich cechach – mówi Łukasz M. Maciejewski, współscenarzysta filmu „Biała odwaga”. Plügel fascynował się bowiem Góralami i ich kulturą, pomimo bycia zdeklarowanym nazistą oraz długoletnim członkiem NSDAP. Mimo to zaprzyjaźnił się z ówczesnym dyrektorem Muzeum Tatrzańskiego, którego chronił przed represjami Gestapo.

– Pod koniec wojny został skierowany do obrony Królewca, co było dla niego wielką tragedią, gdyż musiał opuścić Podhale. Wiemy to z jego listów, prac naukowych i dokumentów, które do dziś się zachowały. Marcin Koszałka [reżyser – przyp. red.] i ja od razu wiedzieliśmy, że jest to postać „do wzięcia” – Niemiec kochający polskich Górali – dodaje Maciejewski. – W dodatku od początku wiedzieliśmy, kto może go zagrać. Jakub Gierszał, który biegle mówi po niemiecku.

Wolfram von Kamitz, w którego wcielił się aktor, jest nie tylko cenionym naukowcem, ale również wielbicielem wspinaczki wysokogórskiej kochającym Tatry. – Moja postać wzorowana była na prawdziwym austriacko-niemieckim naukowcu, który badał kwestie rasy na społecznościach tybetańskich. To kolejny ciekawy aspekt tej opowieści i niestety wciąż bardzo aktualny – ludzie są w stanie wiele zrobić, w tym wiele złego, w imię ideologii. Są w stanie nie tylko wiele zrobić, ale i wiele znieść, wybaczyć, usprawiedliwić, a nawet pokochać. Film ukazuje pewne mechanizmy w świecie – mówi Jakub Gierszał.

Goralenvolk – co o tym wiemy?

Niemiecka akcja tworzenia ruchu separatystycznego wśród Górali na Podhalu, prowadzona w latach 1939–1944, polegała na próbie wyodrębnienia tzw. narodowości góralskiej jako rzekomo niepolskiej. Goralenvolk miała być jednym ze sposobów rozbicia jedności narodowej Polaków. Bezpośrednimi organizatorami akcji, prowadzonej w imieniu władz niemieckich, byli dwaj mieszkańcy Zakopanego: reichsdeutsch Witalis Wieder i volksdeutsch Henryk Szatkowski. Współpracę z Niemcami podjęła także grupa działaczy przedwojennego Związku Górali. Wprowadzono nauczanie tzw. języka góralskiego, nie polskiego, w dwóch szkołach zakopiańskich, wyodrębniono „narodowość” góralską w czasie spisu ludności, wyrabiano specjalne dowody osobiste, tzw. góralskie kenkarty, jak również podjęto próbę stworzenia „legionu góralskiego” (przy oddziałach SS). Do współpracy zdołano skłonić niewielką liczbę osób. Ogółem kenkarty góralskie odebrało 18 procent uprawnionych.

Dla Łukasza M. Maciejewskiego, scenarzysty „Białej odwagi” oraz historyka z wykształcenia, Goralenvolk nie był tajemnicą. Wiedział, że to znakomity pomysł na film, bo to dobrze udokumentowane przez historyków społeczne tabu. Istnieją dowody, żyją świadkowie. I właśnie to tabu sprawiło, że zjednoczył siły z Marcinem Koszałką. – On jest dokumentalistą, który porusza drażliwe, wyparte społecznie tematy. Jedną z naszych głównych motywacji był fakt, że takiej historii w polskim kinie nigdy nie było. Rzadko zdarza się, nam, filmowcom, wpaść na taki diament – obszar przez nikogo nietknięty. Musielibyśmy być szaleni, żeby się za niego nie zabrać – stwierdził współscenarzysta „Białej odwagi”.

„Biała odwaga” – fabuła filmu

Akcja filmu „Biała odwaga” rozgrywa się pod koniec lat 30. na Podhalu. Utalentowany taternik i potomek znakomitego góralskiego rodu Jędrek Zawrat lubi życie na krawędzi. Gdy się wspina, wybiera najtrudniejsze drogi, gdy kocha, gotów jest poświęcić wszystko. Jego wybranką jest piękna Bronka, jednak na skutek rodzinnej decyzji ręka dziewczyny zostaje oddana starszemu z braci Zawratów, statecznemu i poważnemu Maćkowi.

Jędrek porzuca więc rodzinne strony, aby szukać zapomnienia wśród krakowskiej bohemy. Na swojej drodze spotyka niemieckiego naukowca i alpinistę Wolframa, który głosi teorię, w myśl której Górale pochodzą od starogermańskiego plemienia Pragotów. Gdy wybucha wojna, Niemcy oferują mieszkańcom Podhala współpracę. Maciej Zawrat, wspierany przez wiele wybitnych rodów, zdecydowanie odrzuca tę propozycję, jednak przekonany przez Wolframa Jędrek, mając nadzieję na odzyskanie ukochanej i ocalenie swojej społeczności przed wojenną zagładą, podejmuje współpracę.

Jędrek i Maciej uwikłani w historię, zmuszeni do najtrudniejszych wyborów, kochający tę samą kobietę – staną po przeciwnych stronach sporu, który zdecyduje nie tylko o ich osobistych losach, lecz także o przyszłości całego regionu. Jak wydarzenia zdeterminują los góralskich rodów? Czy więzy krwi okażą się silniejsze niż miłość? Czy polityka, wojna i burzliwe uczucia na zawsze poróżnią braci? Czy decyzje podjęte pod wpływem emocji usprawiedliwiają zdradę? Film Koszałki zadaje te i wiele innych pytań…

„Biała odwaga” – obsada filmu

W niezwykłych kreacjach aktorskich w filmie „Biała odwaga”, oprócz Jakuba Gierszała, zobaczymy m.in.: Filipa Pławiaka („Chyłka”), Sandrę Drzymalską („IO”), Juliana Świeżewskiego („Filip”), Adama Woronowicza („Teściowie”) i Wiktorię Gorodecką („Doppelgänger. Sobowtór”). W pozostałych rolach występują m.in. Andrzej Konopka („Chłopi”), Marcin Bosak („Kruk”) i Alona Szostak („Obce niebo”).

„Biała odwaga” – zwiastun i data premiery

Kinowa premiera filmu „Biała odwaga” zaplanowana jest na 8 marca 2024 roku. Poniżej prezentujemy oficjalny zwiastun produkcji.

Źródło: materiały prasowe Monolith Films