1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Psychologia

Bezpieczna Mama, Bezpieczne Dziecko: Depresja poporodowa

fot. Istock
fot. Istock
Rodzina ciągle zmienia się pod względem społecznym, kulturowym i psychologicznym. Media bardzo często kreują obraz matki, która zaraz po porodzie jest uśmiechnięta i szczupła, pracuje i dąży do samorealizacji. Ojciec natomiast jest raczej nieobecny. Jak naprawdę wygląda rola obojga rodziców zaraz po przyjściu dziecka na świat? Czy nastąpił kryzys ojcostwa? Na te pytania odpowiada terapeuta Marcin Korowaj.

Bezpieczna baza

Punktem wyjścia do określenia znaczenia roli matki jak i ojca może być proces kształtowania się więzi pomiędzy dzieckiem a rodzicem. Pierwsze miesiące życia dziecka są jednym z najbardziej znaczących etapów w jego  życiu. Podstawą przetrwania człowieka i jego dalszego rozwoju jest relacja z matką, której dziecko po narodzinach instynktownie szuka. Brak matki bądź osoby, z którą dziecko może stworzyć taką więź, powoduje u niego ogromny stres, co w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do śmierci.

Przeprowadzono wiele badań nad przywiązaniem dziecka do matki (opiekuna), i wyodrębniono 4 style przywiązania: bezpieczny, lękowo unikający, lękowo ambiwalentny i zdezorganizowany. Od stylu przywiązania zależy, jak ukształtuje się nasz układ neurofizjologiczny - jak będziemy radzić sobie z emocjami, zachowywać się w bliskich relacjach i postrzegać samego siebie (np. czy warto nas kochać, czy zasługujemy na opiekę i akceptację) oraz czy możemy szukać i korzystać z pomocy innych. Wszystko to tworzy wewnętrzną matrycę postrzegania świata.

  • Najkorzystniejszy dla dziecka jest bezpieczny styl przywiązania, gdzie matka (opiekun) jest bezpieczną bazą. Taki styl kształtuje poczucie bezpieczeństwa, chęć do eksploracji otoczenia i pozytywny obraz siebie. Powoduje, że osoba w dorosłym życiu łatwiej radzi sobie z napięciami emocjonalnymi i będzie szukać pomocy w sytuacji zagrożenia.
  • Styl lękowo–ambiwalentny charakteryzuje się niepewnością dziecka, czy matka (opiekun) będzie obecna w razie potrzeby. Powoduje to u niego lęk przed separacją, dziecko szuka bezpieczeństwa. Dążenie do bliskości pochłania tak dużo jego energii, że nawet jeśli uda mu się znaleźć tę bliskość, nie może z niej skorzystać. Kształtuje się myślenie “muszę zasłużyć sobie na miłość”.
  • Styl lękowo–unikający ma początek, gdy dziecko dąży do bliskości i otrzymuje sygnał odrzucenia. Powoduje to, że będzie ono radziło sobie z taką sytuacją przez ukrywanie emocji lub fałszywe okazywanie tych pozytywnych. Pojawi się myślenie “nie zasługuję na miłość”.
  • O stylu zdezorganizowanym mówimy wtedy, gdy dziecko przejawia różne, sprzeczne zachowania. Nie potrafi radzić sobie ze stresem i negatywnymi emocjami, odczuwa duży lęk. Pojawia się myślenie „jestem nikim, ludzie nic mi nie dają, a świat jest moim zagrożeniem”. Taki wzór przywiązania tworzy się, gdy osoba dorosła stanowi dla dziecka zagrożenie np. dochodzi do przemocy.
Warunkiem budowania bezpiecznego stylu przywiązania jest reakcja matki (opiekuna) na zachowanie dziecka. Szuka ono ulgi poprzez reakcje matki na jego napięcia: niezaspokojone potrzeby głodu, bezpieczeństwa. Matka, reagując na emocje dziecka, komunikowane poprzez płacz, buduje jego poczucie bezpieczeństwa, a co za tym idzie - kształtuje system regulujący emocje, będący podstawą uzyskiwania i zachowania równowagi emocjonalnej oraz regulacji stosunków z otoczeniem.

Szukanie ulgi, gdy pojawia się napięcie u dziecka (np. poczucie zagrożenia, niepokój, głód, ból) jest ściśle związane z poznawaniem otoczenia. Odkrywanie możliwe jest, gdy dziecko znajduje się blisko opiekuna, stanowiącego dla niego bezpieczną bazę. Gdy opiekun jest nieobecny, dziecko aktywuje zachowania przywiązaniowe o wiele częściej i silniej, a towarzyszą temu pobudzenie i niepokój, a to uniemożliwia eksplorację otoczenia. Niemowlę pozbawione opieki jest w stanie silnego stresu, a taki ciągły “tryb alarmowy” u dziecka niszczy różne struktury np. już istniejące neurony czy obszar hipokampa, który m.in. ma znaczenie dla procesów pamięciowych. Zachowania, które dziecko podejmuje w sytuacji stresu, trudności lub zagrożenia kształtują Wewnętrzny Model Operacyjny. Jest on rdzeniem wewnętrznego świata każdego z nas. To matryca, na podstawie której tworzymy kolejne więzi w naszym życiu.

Mama nie jest sama

Pojawienie się dziecka jest dużą zmianą w życiu rodziny. Para wchodzi w nowe role: matki i ojca. Po tak dużym wysiłku jakim jest poród, dla kobiety ważny jest odpoczynek w okresie połogu. Zarówno w ciele, jak i emocjach kobiety zachodzą ogromne zmiany. Następuje przełom hormonalny, który zmienia wszystko – od fizjologii, metabolizmu, przemian komórkowych, po psychikę i nastawienie. Bez wsparcia, może to doprowadzić do depresji lub innych trudności emocjonalnych. Matce w takim stanie trudno jest poświęcić uwagę dziecku, gdyż skupia się ona wyłącznie na swoich trudnych emocjach. Negatywne myślenie o sobie, poczucie winy i beznadziejności sprawiają, że matka nie potrafi prawidłowo reagować i czytać emocji dziecka, a to buduje lękowy styl przywiązania. Mężczyzna może pomóc kobiecie w radzeniu sobie z tymi trudnymi emocjami poprzez postrzeganie jej nie tylko jako matki, ale też jako partnerki - okazywanie jej uwagi, czułości, akceptacji.

Od momentu przyjścia dziecka na świat, ojciec pełni znaczącą rolę w rodzinie - rolę pomostu pomiędzy światem zewnętrznym a światem matki i dziecka, dzięki czemu w dziecku zaczyna się budować wewnętrzna mapa kontaktów społecznych. Psychoanalityczne teorie twierdzą, że to ojciec jest pierwszą osobą, z którą dziecko nawiązuje relację, bo z matką ma poczucie jedności. Angażowanie się ojca w opiekę od początku narodzin ułatwia dziecku separację od matki, która jest niezbędna do wyodrębnienia się jego własnej autonomii. Psychoanalityk Wisdom (1976) twierdził, że ojciec również może pokazywać jak rozwijać zdolności wytrzymywania trudnych zdarzeń, jak radzić sobie z trudnymi emocjami poza przytulaniem i czułością matki. Badania wskazują, że im większe zaangażowanie ojca w opiekę nad niemowlęciem, tym szybciej się ono rozwija, ma większą odporność na stres i jest aktywniejsze społecznie ( J.Trowell i A.Etchegoyen 2015). W przypadku gdy matka ma trudność w budowaniu relacji z dzieckiem ze względu na trudny stan emocjonalny, to ojciec może przejąć główną opiekę nad dzieckiem, ponieważ tak dobrze jak matka może reagować i odczytywać potrzeby niemowlęcia i zapewnić mu bezpieczne przywiązanie. Elastyczność jest potrzebna dla obojga partnerów, a przejmowanie pewnych obowiązków jest naturalne i powszechne, np. widok ojca przewijającego dziecko ani trochę nie odbiera mu męskości. Badania wykazują, że zaangażowanie ojca w wychowanie sprzyjają budowaniu większej motywacji do poznawania i odkrywania otoczenia przez dziecko, budowania większej pewności siebie, łatwiejszego radzenia sobie ze stresem i trudnymi sytuacjami. Zaangażowanie oraz obecność ojca dają większą możliwość do stabilizacji i rozwoju nie tylko dziecka, ale i całej rodziny. Będzie to również skutkowało wzmocnieniem więzi i relacji obojga partnerów. A budowanie bezpiecznego partnerstwa jest “źródłem”, z którego dziecko będzie mogło czerpać korzyści w przyszłości.

Rodzice, dajcie sobie pomóc

Od 1.08.2017r. na terenie dzielnicy Włochy w Warszawie działa program profilaktyczny dotyczący opieki i przeciwdziałania depresji poporodowej „Bezpieczna Mama, Bezpieczne Dziecko”. Projekt jest realizowany we współpracy Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy Włochy m. st. Warszawa z SZPZLO Warszawa Bemowo – Włochy.

Projekt jest unikatowy w skali całego kraju - do tej pory żadna placówka medyczna, ani pomocy społecznej nie prowadziła podobnych działań. Głównym obszarem projektu jest diagnoza oraz organizacja pomocy dla matek z depresją poporodową i matek zagrożonych depresją. Diagnoza jest przeprowadzana przez położne środowiskowe za pomocą formularza, zawierającego 10 pytań (tzw. skala Edynburska). Gdy suma punktów ze skali wskazuje, iż jest duże zagrożenie depresją, położna kieruje kobietę do lekarza psychiatry lub do psychoterapeuty.

W ramach programu organizowana jest kampania edukacyjna w formie ulotek skierowana do młodych matek i ojców. Przez psychoterapeutę prowadzone są także zajęcia psychologiczno-edukacyjne dla par. Dotyczą komunikacji, budowania relacji oraz zmian w rodzinie w okresie połogu i po narodzinach dziecka. Zajęcia prowadzone są w Szkole Rodzenia w Przychodni na ul. Cegielnianej 8 w Warszawie.

Projekt jest wspierany przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne – Sekcja Psychiatrii Środowiskowej i Rehabilitacji oddział Warszawski oraz Fundację Rodzić po Ludzku.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze