W procesie rozwoju osobistego lub zawodowego często stery nad naszą psychiką przejmuje lęk przed porażką. A co, jeśli naszą największą przeszkodą w osiągnięciu celu jest lęk przed sukcesem? Z badań wynika, że właśnie ta obawa, często ukrywająca się w tle, subtelnie kształtuje nasze wybory i działania.
Lęk przed sukcesem często wiąże się z lękiem przed osiągnięciem celów i potencjalnymi konsekwencjami, które temu towarzyszą. Jest to niepokój związany z wejściem na nowy poziom i stawieniem czoła nieznanym wyzwaniom. W przeciwieństwie do lęku przed porażką, który dotyczy unikania bólu i rozczarowania, ten przed sukcesem dotyczy unikania odpowiedzialności, zmian i potencjalnych strat, które wiążą się z powodzeniem, co w dłuższej perspektywie prowadzi do zmniejszenia satysfakcji z życia. Lęk ten może też przytłaczać i pomimo posiadania umiejętności i możliwości osiągnięcia sukcesu, możemy wtedy nieświadomie sabotować własne wysiłki, aby uciec od jego negatywnych skutków.
Obawa, że nie zasługujesz na sukces lub lęk, że nie będziesz w stanie go utrzymać, ma ogromny wpływ na psychikę. Oto trzy główne przyczyny tego lęku i kilka praktycznych sposobów radzenia sobie z jego skutkami.
1. Lęk przed zmianą
Sukces często przynosi zmiany – nowe obowiązki, rutyny i oczekiwania – które mogą być równie ekscytujące, co przytłaczające i onieśmielające. Obawa przed zakłóceniem znanych wzorców – wynikająca z dyskomfortu wyjścia poza strefę komfortu i niepewności, jaką niesie ze sobą zmiana – może jednak stanowić poważną barierę w dążeniu do sukcesu.
Badania opublikowane w „Journal of Experimental Social Psychology” wykazały, że lepiej oceniamy rzeczy, które już znamy i do których jesteśmy przyzwyczajeni, co wyjaśnia, dlaczego opieramy się zmianom, których wymaga sukces. Stając w obliczu perspektywy sukcesu, możemy go unikać, ponieważ znajdujemy pocieszenie w tym, co już znamy. Co ciekawe, lęk przed zmianą może nas powstrzymać, nawet jeśli sukces jest w naszym zasięgu. Jak zatem go pokonać? Oto kilka wskazówek:
- Zmień perspektywę. Postrzegaj zmianę jako ekscytującą okazję, a nie zagrożenie. Zrób listę potencjalnych korzyści i pozytywnych wyników i regularnie ją przeglądaj, aby pozostać zmotywowanym. Ta zmiana nastawienia pomaga postrzegać zmianę jako kamień milowy, a nie przeszkodę.
- Testuj zmiany przed ich pełnym wdrożeniem. Najlepiej w środowisku o niskim ryzyku. Np. jeśli twoja nowa rola wymaga innych umiejętności, ćwicz je w projekcie pobocznym. To podejście pozwala zbudować pewność siebie bez presji, dając tym samym czas na stopniową aklimatyzację do zmian i zmniejszenie niepokoju.
- Ustal rutynę zmian. Stopniowo integruj nowe zmiany ze swoim codziennym życiem. Ustal bloki czasowe dla nowych zadań i stwórz wokół nich rytuały. Taka rutyna pomaga płynnie zarządzać przejściem i zapewnia stabilność, redukując uczucie przytłoczenia.
2. Lęk przed odpowiedzialnością
Sukces często wiąże się ze zwiększoną odpowiedzialnością, co może onieśmielać i przerażać. Obawa przed nowymi oczekiwaniami i zadaniami zniechęca natomiast do dążenia do sukcesu, bo martwimy się, że nie sprostamy stawianym wymaganiom. „Co, jeśli sobie z tym nie poradzę?”, „Co jeśli zawiodę wszystkich?” – takie myśli tworzą barierę psychiczną, powstrzymując nas przed skorzystaniem z okazji i większym spełnieniem. Ważne jest, aby zrozumieć, że wzrost często wiąże się z wkraczaniem w większe role i podejmowaniem poważniejszych wyzwań. Oto co robić, aby powstrzymać ten lęk:
- Zbuduj pewność siebie. Zastanów się nad swoimi poprzednimi sukcesami. Przypomnij sobie o tym, że umiesz stawiać czoła wyzwaniom i adaptacji. Rozważ udokumentowanie swoich osiągnięć i strategii w osobistym dzienniku. Przeglądanie go w trudnych chwilach może zwiększyć twoją pewność siebie w radzeniu sobie z obowiązkami.
- Rozwijaj umiejętności. Określ obszary, w których czujesz się mniej kompetentny i poszukaj możliwości poprawy. Zapisz się na kursy lub warsztaty albo znajdź mentora. Ponadto stwórz osobisty plan rozwoju z mierzalnymi celami, aby śledzić swoje postępy.
- Deleguj. Nie musisz wszystkiego robić sam. Deleguj zadania, aby zarządzać obciążeniem pracą i zmniejszać stres. Określ, które zadania można oddać innym, i zaufaj im, że sobie z tym poradzą. Delegowanie daje też innym poczucie sprawczości i sprzyja współpracy. Zapewnij jasną komunikację i wskazówki, aby utrzymać jakość i spełnić standardy.
3. Lęk przed utratą relacji
Sukces może zmienić dynamikę relacji osobistych i zawodowych, a nawet prowadzić do niepokoju, zazdrości, zawiści. Wiele osób obawia się, że ich osiągnięcia stworzą dystans między nimi a ich bliskimi, powodując napięcia. Lęk przed utratą relacji lub porzuceniem może być szczególnie silny, jeśli w przeszłości sukces doprowadził do urazy lub zazdrości u innych. Aby stawić czoła tym lękom i utrzymać zdrowe relacje:
- Ustal jasne granice. Wtedy zrównoważysz sukces z osobistym dobrostanem. Komunikuj swoją dostępność i pilnuj granic, aby zapobiec wypaleniu, np. określ konkretne godziny na zajęcia rodzinne, aby pozostać w kontakcie, realizując swoje cele.
- Zaangażuj bliskich. Dziel się swoimi celami i osiągnięciami z rodziną i przyjaciółmi. Świętuj z nimi swoje osiągnięcia, a poczują się docenieni i włączeni. To zmieni twój sukces we wspólne doświadczenie i zmniejszy poczucie dystansu lub zazdrości. Np. jeśli otrzymasz awans, ciesz się z bliskimi i doceniaj ich wsparcie.
- Pogłęb swoje zrozumienie. Zrozum uczucia i perspektywy innych. Sukces może sprawić, że inni poczują się niepewnie lub w tyle. Okazuj empatię, aktywnie słuchaj i dostrzegaj emocje innych, a gdy ktoś bliski oddali się po tym, jak odniesiesz sukces, zajmij się jego uczuciami.
Źródło: „A Psychologist Explains A Fear That’s Secretly Sabotaging Your Success”, forbes.com [dostęp: 25.11.2024]