Zaburzenia odżywiania najczęściej mają swój początek w okresie dorastania. Mimo licznych badań przeprowadzonych przez ostatnie dziesięciolecia nie osiągnięto zgody , co do odpowiedzi na pytanie: dlaczego u niektórych nastolatków występują zaburzenia odżywiania?
Skok wzrostowy u dziewcząt i związane z nim zwiększone zapotrzebowanie energetyczne ma miejsce między 12 a 14 rokiem życia, u chłopców nieco później, około 15 roku życia, ponieważ ich masa mięśniowa nadal wzrasta. Już w wieku 16 lat zapotrzebowanie energetyczne u dziewcząt maleje, ponieważ nie następuje u nich takie zwiększenie masy mięśniowej jak u chłopców. Może się zdarzyć, że dziewczyna będzie nadal jadła tyle ile podczas skoku wzrostowego i wtedy stanie się otyła. Inne dziewczyny zaczną w tym okresie stosować diety, aby uzyskać kontrolę nad swoim zmieniającym się ciałem i obsesyjnie myśleć o „szczupłości” - wtedy mogą stać się ofiarami anoreksji psychicznej. Jeśli diety są stosowane nieskutecznie, a okresy odchudzania przeplatają się napadami objadania się, chorują na bulimię.
Przyjmuje się, że problem zaburzenia odżywiania u nastolatków powoduje klika wzajemnie niewykluczających się czynników. Są to czynniki psychologiczne; podkreśla się wpływ sytuacji rodzinnej, czynniki kulturowe i biologiczne.
Przesłanie, jakie płynie z przekazów w mediach i reklam, akcentuje, jak ważne jest dla kobiety być młodą i szczupłą. To z kolei wywiera szczególnie duży wpływ na nastolatki, które szukają swojej tożsamości i przeżywają duży stres związany z usamodzielnianiem się i z rywalizacją w grupie rówieśniczej. Okres dojrzewania staje się okresem szczególnej troski o wygląd, gdyż nastolatki uważają, że atrakcyjność fizyczna zapewni im powodzenie i szczęście. To jest częsty dylemat nastolatki: dążyć do bycia szczupłą, ponieważ otoczenie i normy społeczne tego wymagają czy zbuntować się przeciwko nim i szukać ukojenia emocjonalnego właśnie w jedzeniu ?
Anna jest najmłodsza z trójki dzieci Bogusława i Barbary. Rodzina trafiła na psychoterapię po tym, jak Anna znalazła się w szpitalu z powodu zasłabnięcia w szkole. Lekarz prowadzący stwierdził znaczną niedowagę i zlecił diagnostykę w kierunku anoreksji i podjęcie psychoterapii rodzinnej. Anna nie była planowanym dzieckiem i Barbara przez długi okres nie akceptowała swojej ciąży. Córka urodziła się przedwcześnie i przez pierwszy miesiąc walczyła o życie. Matka kierowana poczuciem winy starała się od tego czasu wynagrodzić córce ten trudny początek. Anna stała się oczkiem w głowie Barbary, większość swojej uwagi koncentrowała właśnie na niej. Dziewczyna zawsze była drobna i delikatna, ale w okresie pokwitania przybrała na wadzę, co zwracało uwagę chłopców i części rodziny. Po jednej z krytycznych uwag wujka na temat jej ciała zaczęła stosować dietę. Kiedy schudła, poczuła się na tyle dobrze, że zaczęła obsesyjnie dbać o swoją figurę, kontrolując jedzenie i intensywnie uprawiając sport. W momencie rozpoczęcia terapii Anna zaprzeczała, jakoby dalej stosowała dietę, jednak na początku terapii ważyła 43 kg, co przy wzroście 168 cm wskazywało na znaczną niedowagę. Rozpoczęła się wyraźna gra dziewczyny z rodzicami o przejęcie kontroli nad jedzeniem i sytuacją emocjonalną w rodzinie. Anna zdobyła nad swoimi rodzicami władzę w tej sprawie. Oni zaś wydawali się bezradni i całkowicie skoncentrowani na problemach córki.
Jakie zachowanie dziecka powinno zaniepokoić rodziców ?
- jeśli w krótkim czasie dziecko znacznie straciło na wadze;
- jeśli po osiągnięciu upragnionej wagi natychmiast ustanawia sobie kolejny próg;
- jeśli narzeka, że jest za grube, chociaż jego waga mieści się w normie;
- jeśli nie przyznaje się do uczucia głodu, choć je bardzo mało;
- jeśli spędza dużo czasu w samotności i woli jeść samo;
- jeśli ma obsesję na punkcie ćwiczeń fizycznych;
- jeśli u dziewczynki zatrzymała się miesiączka;
- jest przygnębione i straciło dotychczasowe zainteresowania, ale wykazuje zapał do nauki.
Leczenie anoreksji jest procesem długotrwałym i powinno objąć całą rodzinę. Oprócz psychoterapii potrzebna jest interwencja medyczna i czasami farmakologiczna. Diagnozę anoreksji powinien postawić lekarz psychiatra. W psychoterapii tych zaburzeń szczególny nacisk kładzie się na zrozumienie i zmianę sytuacji rodzinnej. Na przykładzie Anny widać silną, opartą na kontroli relację z matką, która może utrudniać tak potrzebny w tym wieku proces separacji. Anoreksja bardzo często jest objawem trudności separacyjnych i rozwojowych. Dziewczyna, głodząc się, zatrzymuje proces stawania się kobietą, przestaje miesiączkować i zachowuje dziecięce kształty ciała. Zwykle dzieje się tak po krytycznej uwadze osoby z otoczenia dziecka lub w wyniku chęci naśladowania zewnętrznych wzorców. W terapii rodziny obserwuje się także, jak bardzo objawy choroby stają się elementem scalającym rodzinę. Dziecko nieświadomie wyczuwa napięcie panujące w relacji między rodzicami i z lęku przed rozpadem rodziny stara skupić ich uwagę na swoich trudnościach. W przypadku anoreksji okazuje się to bardzo skuteczne. Na anoreksję chorują także chłopcy i kilkuletnie dzieci.
Wkrótce kolejne zaburzenia odżywiania: bulimia, kompulsywne objadanie się.