Jeszcze nie tak dawno „kryzys wieku średniego” ujawniał się po przekroczeniu czterdziestki. Dziś podobne objawy widać u ludzi o dekadę młodszych. Na czym polega to zjawisko i jak wykorzystać je do zmiany na lepsze?
Pojęcie „kryzys wieku średniego” zostało wprowadzone w 1965 roku przez Elliotta Jaquesa na opisanie zjawiska dotykającego ludzi na półmetku ich życia. Często jest też kojarzone lub równoznaczne z „kryzysem czterdziestki”, chociaż w ostatnich latach zaczęto zauważać podobne symptomy już u trzydziestolatków. Niezależnie jednak od dokładnego wieku metrykalnego, „kryzys wieku średniego” to zawsze czas, kiedy do głosu dochodzą marginalizowane części naszej osobowości. Mocno zaniedbane, mogą stać się źródłem różnych kłopotów, wypadków a nawet chorób, czyli poważnej destabilizacji w życiu. Uświadomione, przyjęte i świadomie przekształcone mogą być natomiast wartościową zmianą dającą poczucie sensu i pełni.
Kryzys wieku średniego może dotknąć praktycznie każdego z nas. Często mają go osoby posiadające już spory dorobek w różnych obszarach (kariera zawodowa, relacje, rodzina, rozwój osobisty), ale na znacząco różnych poziomach satysfakcji. Problem dotyczy również tych, których życiowa energia była mocno skoncentrowana tylko na jednym zadaniu i mimo, że wynik jest wysoko satysfakcjonujący, to nie rekompensuje poważnych zaniedbań innych obszarów i potrzeb. W tej grupie znajdują się też osoby, u których „linia życia” składa się z wydarzeń, które w większości oceniają oni na poziomie przeciętnej satysfakcji.
Brak poczucia satysfakcji lub jej niski poziom odczuwany nawet mimo „twardych dowodów” sukcesu (kariera, rodzina, dziecko, dom) jest sygnałem nadchodzącego kryzysu. A co jest dalej? Zmęczenie, samotność, rozczarowanie, wypalenie. Często depresja, próby rekompensaty lub odreagowania za pomocą różnych gadżetów adekwatnych do płci, statusu, środowiska, indywidualnych upodobań. To czasem działa na chwilę albo nawet na dłużej, ale procesowi świadomej zmiany, związanej z poczuciem pełnej satysfakcji, spełnienia, nie służy. A czemu tak naprawdę służy?
Zagłuszamy w ten sposób ważne pytania – czy to, co robię jest tym, czego naprawdę pragnę? Czy to jest to miejsce, w którym chcę żyć? Czy to jest ten człowiek, przy którym chcę być? Czy to jest ta praca?
Pytania, których nie lubimy. Dlaczego? Bo szczera odpowiedź na nie może naruszyć naszą strefę komfortu. Może wywołać smutek, a nawet ból, jeśli zbyt długo ich unikaliśmy i nie jesteśmy na bieżąco w kontakcie z potrzebami i jakościami, które za nimi się kryją. Ale to są dobre pytania, skłaniające do twórczej refleksji na temat miejsca, w którym jesteśmy. Kim jestem, a kim chcę być? Kto we mnie chce zmiany? Często są one pierwszym krokiem do wyjścia z kryzysu, do świadomej zmiany w zgodzie ze sobą.
Zmianie podlegamy nieświadomie i nieustannie od chwili narodzin, a kryzys towarzyszy każdej zmianie w naszym życiu. Jest normalnym stanem, twórczym i rozwojowym. W łagodnej formie manifestuje się w nastroju (smutek, tęsknota), snach, marzeniach, fantazjach, drobnych symptomach fizycznych (choroba), sygnalizując w ten sposób wewnętrzny konflikt wynikły z zaniedbania dotychczasowych kryzysów.
Jeżeli będziemy w dobrym i szczerym kontakcie ze sobą, uważni na sygnały i otwarci na podążanie za nimi, to te sygnały doprowadzą do satysfakcjonującej zmiany.
Kiedy nie jesteśmy wystarczająco świadomi i uważni na wysyłane subtelne sygnały, naszym życiem zaczynają coraz bardziej rządzić marginalizowane przez nas potrzeby, wcześniej bagatelizowane czy uważane za niepoważne, wstydliwe, fanaberyjne itp. W ten sposób część osobowości, dotąd niewysłuchana, nieuwzględniana, próbuje coraz bardziej przykuć naszą uwagę, nie przebierając w środkach. A im bardziej ta potrzeba jest ważna, a nasza ignorancja większa, tym częściej sięgamy po metodę „cel uświęca środki”. Ale nawet jeśli go osiągamy, to jakże często nasz stan jest bliższy rozczarowaniu niż satysfakcji, a „mosty spalone"!
1. Nie ignoruj sygnałów.
Jeżeli jakiś aspekt twojego życia cię niepokoi, sprawia kłopot, nie satysfakcjonuje, a ty to marginalizujesz, ignorujesz lub w najlepszym wypadku tolerujesz i czekasz aż przeminie, to właśnie zapala się dla ciebie „żółte światło” dla nadchodzącego kryzysu.
Zastanów się: Jakie jakości i potrzeby cię prowadzą? A jakie próbują prowadzić? O co dbasz, a co marginalizujesz?
2. Posłuchaj uważnie tej części siebie, której zwykle nie słuchasz.
Zwróć uwagę na to: Co mówi? Jak mówi? Jakie są jej potrzeby? Jakie są jej wartości? Jak się zachowuje? Jaki wnosi nastrój? Kim jest? Może to jest Kobieta Romantyczna? A może Podróżnik? Artystka lub Artysta? Może Zbuntowany Nastolatek? A może Alicja w Krainie Czarów? Czy James Bond?
Zastanów się: Co wartościowego już wniosła ta postać do twojego życia? Na co ważnego chce ci zwrócić uwagę?
3. Odbierz informację i przekształć ją.
Odbierz ważne dla ciebie informacje, żeby je wykorzystać do świadomego przejścia przez proces zmiany w życiu.
Zastanów się: Gdzie i jak możesz je świadomie wykorzystać?
Samemu czy z pomocą?
Jeżeli masz szczery kontakt ze sobą, potrafisz wyznaczać sobie cele z uwzględnieniem informacji sygnalizowanych przez twoje potrzeby – idź tak dalej. Ale jeżeli masz z tym jakąkolwiek trudność lub twój cel, zadanie do wykonania wymaga transformujących zmian osobowości – warto skorzystać ze wsparcia coacha lub terapeuty.
W podjęciu decyzji niech ci pomoże metafora – teraz lecisz jak samolot na jednym silniku, a z dwoma będziesz mógł lecieć albo wyżej, albo szybciej, albo dalej, albo bezpieczniej – w zależności od twoich potrzeb, też tych zaniedbanych.
Agata Gebhardt: coach i mentor relacji osobistych i biznesowych; prowadzi własną praktykę; pracowała w Instytucie Psychologii Procesu i w Ośrodku Poza Centrum w Warszawie.