Aoshima – wyspa, która przypomina koci dom starców

Fragment książki „Japonia, kraj możliwości”, Zofia Jurczak, wyd. Bezdroża

„Aoshima, znana szerzej jako wyspa kotów, to prawdziwy raj dla wszystkich miłośników mruczących czworonogów. Niektórym trudno w to uwierzyć, ale populacja futrzaków kilkadziesiąt razy przewyższa liczebnością mieszkających tam ludzi” – tego pokroju rewelacje regularnie publikują polskie media. Sęk w tym, że tak o Aoshimie może pisać tylko ktoś, kto nie postawił na niej stopy. Pierwsze wrażenie wyspa faktycznie robi imponujące. Rozmruczane towarzystwo wita już w porcie. Koty, choć półdzikie, nie boją się lu­dzi, chętnie się bawią. Lubią być pieszczone, a najbardziej karmione. Ale im dalej od przystani, tym mniej powodów do entuzjazmu. Potrzeba różowych okularów, by zignorować fakt, że Aoshima to na wpół opuszczona wyspa w stanie agonii. Podtrzymywana przy życiu tylko przez garstkę wiekowych mieszkańców i odwiedzających ją kociarzy. Od przywożonego przez turystów pokarmu zależy byt półdzikich, pozbawionych opieki weterynaryjnej kotów. Miesz­kańcy Aoshimy nie są w stanie ich wykarmić.

Na wyspie nie ma samochodów (zresztą nie miałyby dokąd jeź­dzić, bo nie ma też dróg), sklepów, stoisk z pamiątkami i karmą dla zwierzaków, nie ma miejsc noclegowych, baru ani nawet auto­matów z napojami, które w Japonii są wszędobylskie. Wodę pitną na Aoshimę przywozi się z lądu. Jedyne udogodnienie to mikro­skopijna poczekalnia w porcie. Nie brakuje na wyspie natomiast opuszczonych domów. Aoshima to wyspa kotów i duchów.

Skąd się wzięły koty na wyspie kotów? Sprowadzono je, by rozprawiły się z myszami niszczącymi rybackie łodzie. Koty polo­wały równie chętnie, jak się rozmnażały. Na Aoshimie nic i nikt im w tym nie przeszkadzał, toteż populacja rozrosła się do niekontrolo­wanych rozmiarów. W tym czasie z wyspy znikali ludzie. W latach czterdziestych XX wieku populacja wyspy liczyła niespełna dzie­więćset osób. Sporo jak na samotny skrawek lądu o obwodzie czte­rech kilometrów. Nigdy wcześniej ani później Aoshima nie miała więcej mieszkańców. Dorośli wypływali na połów sardynek, dzieci wspinały się na wzgórze do szkoły. Zamknięto ją w 1976 roku. Osiem lat później na wyspie mieszkały już tylko sto dwie osoby, wśród których nie było ani jednego dziecka. Młodzi wyprowadzili się do dużych miast w poszukiwaniu lepszego życia. Strome zbocza Aoshimy nie nadają się do uprawy, a połowy nie wystarczały, aby związać koniec z końcem, od kiedy rybołówstwem zainteresowały się wielkie koncerny. Na wyspie zostały dziesiątki opuszczonych domów w różnej fazie rozkładu i pochłaniania przez wszędobylską przyrodę. W 2019 roku tylko trzy były zamieszkane. Rok wcześniej policzono koty. Rachowanie było efektem ubocznym masowej akcji sterylizacyjnej, zakończonej zresztą częściowym sukcesem. Kilkana­ście zwierzaków przed skalpelem ukryto. Z szacunków wynika, że na sześciu mieszkańców Aoshimy przypadało około dwustu dwu­dziestu kotów. Ponad trzydzieści mruczków na człowieka.

Aoshima nie jest wyjątkiem, ale potwierdza regułę. „[W] tym raju mieszkał już wąż: kaso (wyludnienie). Zaczęło się w 1964 roku (…). W tymże roku brak równowagi pomiędzy dochodami w mie­ście i na wsi przekroczył punkt krytyczny i rolnicy z całej Japonii uciekali ze wsi. (…) Dziś cała prowincja japońska sprawia wraże­nie wielkiego domu starców” – pisze Alex Kerr w Japonii utraconej co prawda o dolinie Iya, lecz jego słowa pasują do setek wysepek i mniejszych miejscowości leżących poza zurbanizowanym pasem między Tokio i Osaką. Migracja do wielkich miast i depopulacja prowincji są chorobą od dekad toczącą Japonię. Problem znany i w Polsce, jednak w nieporównywalnie mniejszej skali (ale może to już tylko kwestia czasu, gdy dogonimy Kraj Kwitnącej Wiśni, przy­najmniej w tej kwestii wypełniając wizję prezydenta Lecha Wałęsy). Japońscy naukowcy szacują, że jeśli przyrost naturalny utrzyma się na obecnym (historycznie niskim) poziomie, do 2100 roku popu­lacja kraju spadnie o niemal połowę i wyniesie sześćdziesiąt trzy miliony. Wyspa kotów już nawet nie jest domem starców, na to za późno. Ale mogłaby zagrać w postapokaliptycznym filmie. Sceno­graf nie miałby zbyt wiele pracy. Domy pozostawiono, by niszczały wraz z dobytkiem.

Dalszy los wyspy kotów jest niepewny. Pasażerska łódź dwa razy dziennie dobija do portu na Aoshimie, ale lokalne władze zapowia­dają, że po śmierci ostatniego mieszkańca rejsy zostaną zaniechane (w 2024 roku łódź jednak nadal kursowała). Już teraz bywają odwoływane bez zapowiedzi z powodu nieodpowiednich warunków atmosferycznych lub wysokich fal.