Zaburzenia gospodarki hormonalnej to jedna z najczęściej diagnozowanych przyczyn kobiecej niepłodności. Problemy z zajściem w ciążę mogą być także wynikiem niektórych chorób o podłożu endokrynologicznym, takich jak PCOS. Jak hormony mogą wpływać na płodność, jak je rozpoznać i gdzie szukać pomocy?
Owulacja oraz szerzej – cały cykl menstruacyjny – są regulowane przez skomplikowaną sieć zależności hormonalnych. Hormony mające wpływ na płodność kobiety to między innymi:
- FSH (hormon folikulotropowy), który – mówiąc najogólniej – stymuluje rozwój komórek jajowych w jajnikach.
- LH (hormon luteinizujący), który umożliwia uwolnienie dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka w jajniku (czyli owulację).
- Progesteron – jego główną rolą jest przygotowanie endometrium (błony śluzowej macicy) do zagnieżdżenia się i rozwoju zarodka. Podobne zadanie mają także estrogeny.
- Prolaktyna, która pobudza gruczoły piersiowe, stymuluje laktację (produkcję mleka) po zapłodnieniu, jednocześnie jej nieprawidłowe stężenie może blokować wytwarzanie kolejnych istotnych dla owulacji hormonów, np. progesteronu.
Poszczególne hormony i substancje wpływają na siebie i często warunkują nawzajem swoje działanie. Dlatego też nawet niewielkie zaburzenia hormonalne mogą wywołać kaskadową reakcję, której konsekwencją jest obniżenie płodności. Dla przykładu zbyt niski poziom FSH może ograniczać wydzielanie progesteronu w odpowiednich ilościach.
Dużą rolę mogą odgrywać także hormony tarczycy (m.in. tyroksyna i tyreotropina). Szczególnie niedoczynność tego gruczołu ma negatywny wpływ na płodność, jako że powoduje wzrost masy ciała oraz zaburzenia metaboliczne, związane między innymi z niedoborami witamin i składników mineralnych Nadczynność z kolei może zaburzać długość cyklu, a także zwiększać ryzyko poronienia.
Warto też dodać, że za nieprawidłowości hormonalne mogą odpowiadać np. guzy, polipy lub inne zmiany w obrębie gruczołów dokrewnych (m.in. tarczycy, przysadki mózgowej, nadnerczy). Zmiany te mogą zwiększać lub zmniejszać ich wydzielanie, co skutkuje rozregulowaniem całej sieci zależności hormonalnych.
Przykładem zaburzenia o podłożu hormonalnym, które istotnie wpływa na płodność, jest (PCOS). Według szacunków dotyka on nawet 10% kobiet w wieku rozrodczym. W każdym cyklu jajnik produkuje pęcherzyk, z którego rozwija się komórka jajowa. W przebiegu PCOS jajniki produkują pęcherzyki, jednak nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej do jajowodu. Taki pęcherzyk obumiera i przekształca się w torbiel. Wraz z kolejnymi cyklami powstają nowe torbiele (jajnik w obrazie USG jest powiększony, z widocznymi pęcherzykami). Z tego właśnie powodu mówimy o wielotrobielowatych (policystycznych) jajnikach.
Zgodnie z definicją WHO, o niepłodności mówimy wtedy, gdy po upływie roku starań o poczęcie dziecka, ciąża się nie pojawia. Jeśli sytuacja zdrowotna wzbudza niepokój, a dodatkowo wiek kobiety jest wyższy niż 35 lat, warto skorzystać z porady lekarskiej szybciej.
Miejscem, do którego najlepiej się zgłosić, jest klinika specjalizująca się w terapii niepłodności. Przykładem jest Gameta – , z placówkami również w innych polskich miastach (w Łodzi, Gdyni, Bydgoszczy, Kielcach). Można tutaj przeprowadzić kompleksową diagnostykę (rozpoznanie źródła problemów z zajściem w ciążę) oraz wdrożyć leczenie indywidualnie dopasowane do konkretnego przypadku danej pary. Niepłodność można leczyć – między innymi:
- farmakologicznie (co dotyczy na przykład leków wyrównujących stężenia hormonów w organizmie i stymulowania owulacji),
- mikrochirurgicznie (w przypadku wad i chorób narządów rodnych),
- lub metodami rozrodu wspomaganego, takimi jak inseminacja i in vitro.
Z kolei diagnostyka to między innymi badania krwi (w kierunku określenia stężenia wybranych hormonów, wykrycia infekcji lub ryzyko wystąpienia wad genetycznych), badania obrazowe (takie jak USG) i inne, takie jak histeroskopia diagnostyczna czy sprawdzanie drożności jajowodów (np. przy użyciu specjalnej piany).