Spocone dłonie, problemy z opanowaniem bicia serca i uczucie duszności na samą myśl o zaangażowaniu się w związek… to może być filofobia! Przyczyny niemal zawsze są takie same – oznaczają lęk przed zakochaniem i wywołują nie tylko anormalny strach, ale również doprowadzają do objawów fizycznych. Z czego wynika ten rodzaj fobii? Czy da się uleczyć osobę bojącą się konsekwencji miłości?
Życiem wielu osób rządzą uporczywe lęki i strachy przed określonymi zjawiskami, sytuacjami, a nawet przedmiotami, które fachowo są określane jako fobie. Czego się boimy? Niemal wszystkiego – od ciemności, poprzez ciasne pomieszczenia, pająki, wyładowania atmosferyczne, fizyczne zranienia, po wewnętrzne uczucia i emocje, które innym ludziom mogą się wydawać kompletnie irracjonalne.
Wśród licznych rodzajów zaburzeń nerwicowych tego typu można znaleźć również filofobię – nieuzasadniony strach przed związaniem się z drugim człowiekiem, prowadzący nieraz do podjęcia przez chorego dramatycznej decyzji o pozostaniu w samotności do końca życia. Cierpiący na tę dość rzadką przypadłość nie są w stanie wyobrazić sobie siebie w bliskich relacjach z ukochaną osobą, a przy większym zaangażowaniu są przekonani, że lada moment nastąpi dramatyczne rozstanie, z którym nie będą potrafili się uporać.
Naturalnym ludzkim zachowaniem jest dążenie do życia w związku i zakładania rodziny, by z biologicznego punktu widzenia przedłużyć istnienie naszego gatunku na kuli ziemskiej. Łącząca dwie osoby miłość to nie tylko romantyczna relacja między ludźmi, ale przede wszystkim całkowite oddanie, pełne zaufanie oraz wzajemne wsparcie w ciężkich chwilach. Osoby cierpiące na filofobię boją się nie tyle samego uczucia, ile emocjonalnego zaangażowania w związek, ponieważ sama myśl o ewentualnym rozstaniu, zdradzie lub zobowiązaniach, którym być może nie uda się sprostać, jest dla nich po prostu nie do zniesienia. Z tego powodu większość osób zmagających się z tym rodzajem fobii unika znajomości, które mogłyby przerodzić się w coś poważnego, i wybierają samotność, nieraz niestety pogłębiającą schorzenie.
Choć nie odkryto jeszcze dokładnego mechanizmu działania filofobii, psycholodzy zauważyli, że lęk przed bliskością, czyli zacieśnieniem związku, raczej nie ma podłoża genetycznego, ale może wynikać ze zdarzeń mających miejsce w dzieciństwie lub okresie dorastania, kiedy to dojrzewająca psychika jest szczególnie podatna na bodźce zewnętrzne. Przyczyną pojawienia się filofobii mogą być:
- Przykre przeżycia związane z relacjami rodzinnymi, jak np. częste kłótnie i wzajemne oskarżenia rodziców, bolesny rozwód.
- Dorastanie w środowisku patologicznym, które nie sprzyjało prawidłowemu rozwojowi emocjonalnemu i społecznemu – zbytnia kontrola rodzicielska, chłód lub nadopiekuńczość ze strony rodziców, wzajemne wykorzystywanie się poszczególnych członków rodziny.
- Traumatyczne doświadczenia seksualne wynikające z gwałtu lub molestowania przez bliską osobę.
- Przeżycie toksycznego i pełnego przemocy związku.
- Zbyt niskie poczucie własnej wartości oraz stany depresyjne.
Przyczyn pojawienia się filofobii jest wiele i mogą mieć one różne podłoże, dlatego schorzenie to ma charakter złożony, znacznie utrudniający postawienie szybkiej oraz trafnej diagnozy. Dodatkowym minusem jest fakt, że zaburzenia psychiczne tego rodzaju mogą równie często przybierać charakter okresowy, jak i towarzyszyć choremu na stałe, przy czym występujące objawy są nieraz rozbieżne i wykazują różnorodny stopień nasilenia. Do najbardziej charakterystycznych symptomów związanych z filofobią zaliczyć można:
- Nieokreślony strach na samą myśl o większym zaangażowaniu się w dany związek.
- Unikanie sytuacji, w których może dojść do poznania nowych osób lub ewentualnego zacieśnienia już istniejących znajomości (imprezy okolicznościowe, spotkania w pracy, bale, wesele itd.)
- Dystansowanie się i szybkie zrywanie znajomości, które mogą przerodzić się w poważny związek.
- Podświadome wybieranie toksycznych partnerów, z którymi nawiązanie szczęśliwych relacji na dłuższy czas jest nierealne.
- Przekonanie, że każdy związek na pewno skończy się dramatycznym rozstaniem i cierpieniem.
- Izolacja od reszty społeczeństwa.
Jak każdy rodzaj lęku tak i filofobia oprócz objawów behawioralnych może dawać również symptomy typowo fizyczne, do których należą m.in. drżenie ciała, omdlenia, przyśpieszone bicie serca, silna potliwość, bóle głowy, a nawet duszności czy wymioty.
Jak pokonać strach przed miłością i zaangażowaniem w związku? Filofobię, podobnie jak większość zaburzeń o podłożu psychicznym, można leczyć, ale najlepiej pod okiem specjalisty, który nie tylko rozpozna istotę i zaawansowanie problemu, lecz także dobierze odpowiedni rodzaj terapii. Pierwszym krokiem w walce z lękiem jest jego zauważenie oraz pogodzenie ze stanem rzeczy. Taka świadomość pomoże zahamować dalszą izolację społeczną oraz spłycić wewnętrzne rozterki związane ze strachem przed byciem w ścisłych relacjach z drugą osobą.
W ramach dalszej walki z filofobią lekarze zalecają m.in. terapię poznawczo-behawioralną (CBT) lub ekspozycyjną, a w najcięższych przypadkach leczenie farmakologiczne połączone z psychoterapią, co zwiększa szanse na odzyskanie wiary w siebie, zaangażowanie w miłość oraz zgłębienie związku z ukochaną osobą.