Rodzicielstwo wiąże się z licznymi chwilami radości, ekscytacji, ale także lękiem i wyzwaniami. Do jednych z nich mogą należeć skoki rozwojowe, które potrafią wywrócić uporządkowaną codzienność do góry nogami, a twoje – dotychczas grzeczne – dziecko może całkowicie zmienić swoje zachowanie. Jak reagować w obliczu skoków rozwojowych i co musisz o nich wiedzieć?
Skoki rozwojowe po raz pierwszy opisali w latach 90. ubiegłego wieku biolog behawioralny Franciscus Plooij i jego żona antropolożka Hetta van de Rijt. Mimo że publikacja pojawiła się „tak późno” i wzbudzała wiele kontrowersji, to zjawisko skoków rozwojowych jest znane wszystkim pokoleniom. Jak to możliwe?
Skoki rozwojowe u dziecka pojawiają się cyklicznie i są bardzo dynamiczne. Wynika to z intensywnego rozwoju układu nerwowego dziecka, co przekłada się na zdobywanie nowych umiejętności i lepsze rozumienie otaczającego dziecko świata. Ile trwa skok rozwojowy? Różnie. Może trwać tydzień lub kilka tygodni, a wszystko uzależnione jest od etapu, na którym występuje, osobowości dziecka i jego otoczenia, które może łagodzić objawy skoku lub je (mimowolnie) nasilać.
Skok rozwojowy – objawy
Dziecko w tym okresie może być przebodźcowane, a to może prowadzić do licznych nietypowych dla niego zachowań czy rozdrażnienia. Oprócz tego można zaobserwować:
- brak apetytu;
- trudności z zasypianiem;
- silną potrzebę bliskiego kontaktu z rodzicem/opiekunem – dziecko może nie odstępować dorosłego na krok i wpadać w rozpacz na myśl o chwilowej rozłące;
- płaczliwość;
- złość, gniew i bunt – dziecko może z premedytacją robić coś „na złość”;
- zwiększoną wrażliwość na bodźce zewnętrzne, tj. światło, dźwięki.
Powyższe objawy mogą pojawić się wybiórczo, jednocześnie lub ze zmienną intensywnością. Dodatkowo dzieci nadwrażliwe oraz nieneurotypowe – np. autystyczne i będące w spektrum autyzmu – mogą wykazywać indywidualną gamę objawów ze względu na odmiennie funkcjonujący układ nerwowy.
Należy pamiętać, że dzieci nie unikną skoków rozwojowych, są one niezwykle potrzebne i nie należy ich hamować! Warto jednak pomóc im przez nie przejść, łagodząc emocje i pokazać, w jaki sposób radzić sobie z konkretnymi uczuciami (szczególnie kojąca może być muzykoterapia – więcej o wpływie muzyki na noworodka przeczytasz w artykule: Muzyka terapeutyczna dla wcześniaka. Jak dźwięki mogą wspomóc rozwój noworodka?). Wymaga to od rodziców/opiekunów wytrwałości i cierpliwości, ale przetrwanie tego trudnego momentu zagwarantuje kolejne chwile radości, zadowolenia, a dziecko udoskonali umiejętności poznawcze. Kiedy zatem pojawi się pierwszy skok rozwojowy?
Pierwszy skok rozwojowy pojawi się już około 5 tygodni po urodzeniu. Oczywiście skoki rozwojowe niemowlaka nie zawsze wpisują się w „tabelki i schematy”, dlatego jeśli twoje dziecko zacznie przechodzić je później, nie ma się czym martwić. Dzieci rozwijają się w różnym tempie, a przytaczane okresy są jedynie poglądowym podsumowaniem ich przebiegu.
Pierwszy skok rozwojowy niesie za sobą wiele widocznych zmian, m.in. dziecko jest dłużej aktywne, zaczyna się uśmiechać, słucha i obserwuje za skupieniem, rozwija się jego układ trawienny.
Nim jednak ochłoniemy po pierwszym skoku rozwojowym, pojawia się drugi – około 7 tygodni po urodzeniu. Dziecko zaczyna przyzwyczajać się do harmonogramu dnia, rozróżnia go, a także dostrzega zmienną mimikę rodziców. Stara się kontrolować ruchy swojego ciała i wydaje różne dźwięki. Ale na tym nie koniec.
Dla ułatwienia obserwacji dziecka przedstawiamy ogólnie przyjęty kalendarz skoków rozwojowych, które pojawią się w pierwszym okresie życia malucha.
- Pierwszy skok rozwojowy – 5 tygodni po urodzeniu.
- Drugi skok rozwojowy – 7 tygodni po urodzeniu.
- Trzeci skok rozwojowy – 12 tygodni po urodzeniu
- Czwarty skok rozwojowy – 19 tygodni po urodzeniu.
- Piąty skok rozwojowy – 26 tygodni po urodzeniu.
- Szósty skok rozwojowy – 37 tygodni po urodzeniu.
- Siódmy skok rozwojowy – 46 tygodni po urodzeniu.
- Ósmy skok rozwojowy – 55 tygodni po urodzeniu.
- Dziewiąty skok rozwojowy – 64 tygodnie po urodzeniu.
- Dziesiąty skok rozwojowy – 75 tygodni po urodzeniu.
Powyższe ramy czasowe mogą różnić się w wypadku każdego dziecka, dlatego spokojnie czekaj i analizuj zachowanie malucha. A czy można przygotować się na przyjście skoków rozwojowych? I tak, i nie. Zazwyczaj skoki rozwojowe poprzedza charakterystyczne „marudzenie”, które może wzmocnić czujność rodziców i pozwolić bacznie przyglądać się dziecku. Z drugiej strony, gdy w grę wchodzą rozwijające się emocje, musimy działać elastycznie i dostosowywać się do potrzeb dziecka w danej chwili.
Czasami rodzice martwią się, gdy skoki rozwojowe się przeciągają, a zachowanie malucha odbiega od standardu „grzeczności”. Nie przejmuj się opinią społeczną czy reakcją dorosłych, jeśli twoje dziecko w miejscu publicznym da upust swoim reakcjom – otocz je troską i opieką, starając się zrozumieć jego uczucia i pamiętaj, że ten stan minie, a twoja pociecha będzie dojrzewać świadoma swoich emocji, co znacząco wpłynie na jej dorosłość.