Kto by myślał o demencji w wieku 20, 30 czy 40 lat? Mózg działa sprawnie, pamięć jak żyleta, czym tu się martwić? A jednak warto być czujnym, zwłaszcza pakując do koszyka paczkę ciasteczek na poprawę nastroju. Dowody na to, że wysoki poziom glukozy we krwi może powodować kurczenie się mózgu, są niezbite, tak jak na związek między dużym spożyciem cukru a rozwojem demencji. I właśnie o tym dobrze pamiętać już w młodym wieku, bo potem może być za późno...
Naukowcy, lekarze i dietetycy od lat biją na alarm: cukru w naszej diecie jest stanowczo za dużo. Wcale nie chodzi o ten zawarty w owocach, warzywach i innych roślinach, bo on jest nam potrzebny, a nawet niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, więc nie należy z niego rezygnować. Zmora naszych czasów to cukry przetwarzane w bardziej aktywne formy i dodawane do napojów gazowanych, słodyczy, płatków śniadaniowych, sosów sałatkowych, a nawet pieczywa. Właśnie w ten sposób zjadamy więcej cukru, niż podejrzewamy i niż organizm potrzebuje i jest w stanie przetworzyć. Niemal wszystkie organy w takiej sytuacji nie wyrabiają na cukrowych zakrętach.
Za słodkie grzechy płaci cały organizm - właściwie od stóp do głów. Dużo produktów z dodanym cukrem w diecie to ryzyko dużych skoków poziomu cukru we krwi. Jeśli taki stan utrzymuje się latami, komórki mogą stać się mniej wrażliwe na insulinę - rozwija się insulinooporność. Dzielna trzustka próbuje to rekompensować, produkując więcej insuliny, ale po pewnym czasie jej możliwości się wyczerpują i nie jest w stanie produkować jej wystarczająco dużo, aby utrzymać poziom cukru we krwi pod kontrolą. Właśnie w ten sposób rozwija się cukrzyca typu 2.
Już w momencie, gdy wkładasz ciastko do ust, rusza maszyna, choć raczej nie zdajesz sobie z tego sprawy. W ustach specjalne bakterie rozkładają cukry i wytwarzają kwasy, które produkowane w nadmiarze mogą ostatecznie zniszczyć szkliwo zębów i doprowadzić do próchnicy, bo ślina nie nadąża z ich neutralizowaniem. To oczywiście tylko czubek góry lodowej, bo nadmiar cukru powoduje zmiany w mikrobiomie jelitowym, czego efektem są stany zapalne i zaburzenia metaboliczne. Cierpi też wątroba, która może pod wpływem cukru ulec stłuszczeniu, a także serce, bo część dodatkowego tłuszczu wytwarzanego z cukrów w wątrobie może przedostać się do krwi, zwiększając poziom trójglicerydów i LDL, czyli „złego” cholesterolu. Z czasem może to zatykać naczynia krwionośne. Jeśli dodać do tego ryzyko otyłości, która dotyczy dziś nawet miliarda osób na świecie, to mamy pokaźny arsenał fatalnych skutków przesadzania z cukrem w diecie. Organem, który jest wyjątkowo wrażliwy na tę sytuację, jest także mózg, a cena, którą możesz zapłacić w przyszłości za słodkie przekąski, jest naprawdę wysoka...
Czytaj także: Słodki smak trucizny – jak cukier wpływa na nasze zdrowie?
Można powiedzieć, że bez cukru mózg nie jest w stanie w ogóle funkcjonować. Funkcje mózgu, takie jak myślenie, pamięć i uczenie się, są ściśle powiązane z poziomem glukozy. Jeśli ten jest niewystarczający, nie są wytwarzane neuroprzekaźniki, a komunikacja między neuronami ulega załamaniu. Hipoglikemia, która jest częstym powikłaniem cukrzycy, jest powiązana ze słabą koncentracją i osłabieniem funkcji poznawczych. Mózg jest zależny od cukru jako głównego paliwa, a kłopot zaczyna się wtedy, gdy bak jest przepełniony.
Nadmiar cukru w każdej postaci wybitnie osłabia funkcje mózgu. Badanie przeprowadzone w 2012 r. na zwierzętach przez naukowców z University of California w Los Angeles wykazało pozytywny związek między spożyciem fruktozy a starzeniem się komórek, a wcześniejsze badanie z 2009 r., przeprowadzone przez zespół naukowców z University of Montreal i Boston College, dowiodło, że nadmiar glukozy powoduje kłopoty z pamięcią, a także niedobory poznawcze.
Duże i długoterminowe badanie, sprawdzające związek pomiędzy ilością spożywanego cukru a ryzykiem rozwoju demencji u osób starszych, przeprowadzili naukowcy z Rush University Medical Center w Chicago. W badaniu wzięło udział 789 uczestników w średnim wieku 79 lat. W ciągu 7 lat obserwacji u 118 uczestników rozwinęła się demencja, a analiza zgromadzonych danych dotyczących ich diety w czasie objętym obserwacją pokazała, że osoby, w diecie których cukier stanowił istotny procent całkowitych kalorii (nawet 34%) były dwukrotnie bardziej narażone na rozwój demencji niż osoby, które spożywały go najmniej (ok. 17% całkowitych kalorii). Co ciekawe, okazało się, że cukier cukrowi nierówny. Spośród cukrów prostych fruktoza (np. w postaci słodzonych napojów, przekąsek, pakowanych gotowych deserów) i sacharoza (cukier stołowy w sokach, cukierkach czy płatkach zbożowych) wiążą się z wyższym ryzykiem demencji.
Generalnie demencja oznacza spadek zdolności poznawczych na tyle poważny, że zakłóca codzienne życie. Najczęstszą postacią demencji jest choroba Alzheimera, choć istnieją także inne jej formy, jak otępienie czołowo-skroniowe czy otępienie naczyniowe. Ważne jest to, że demencja nie jest normalną częścią procesu starzenia się! To sytuacja patologiczna, do wystąpienia której może przyczynić się nasza dieta, w tym ten nieszczęsny cukier. Związek pomiędzy dietą bogatą w cukier a demencją nie jest bezpośredni, ale jednak bardzo wyraźny. Spożywanie zbyt dużej ilości cukru może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak otyłość, cukrzyca typu 2 i choroby serca, które zwiększają ryzyko rozwoju demencji w dłuższej perspektywie.
Czytaj także: Odkryto nowy, niepokojący zwiastun demencji. Jeśli pojawia się codziennie, powinien zapalić czerwoną lampkę
Neurobiolożka z Queensland University of Technology, prof. Selena Bartlett, znalazła dowody na to, że diety o wysokiej zawartości cukru działają na mózg podobnie jak substancje uzależniające fizycznie. Według jej badań cukier ma niekorzystny wpływ na hipokamp, region odpowiedzialny za tworzenie pamięci. Cukier obniża zdolność mózgu do generowania nowych neuronów i przeprogramowywania istniejących ścieżek neuronalnych, co może znacząco wpłynąć na naszą pamięć w perspektywie lat. Zbyt wiele cukru to podwyższone ryzyko stanu zapalnego w organizmie i mózgu, powiązanego z kolei z różnymi problemami zdrowotnymi, w tym chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera.
To połączenie cukier - choroba Alzheimera nie jest wynikiem wróżenia z fusów, a znów - twardych naukowych danych. Najnowsze badania przeprowadzone przez Wake Forest University School of Medicine opublikowane w JCI Insight ujawniły nowy mechanizm, który zwiększa ryzyko choroby Alzheimera. Według badania podwyższony poziom glukozy we krwi i większe spożycie cukru wystarczają do wytworzenia blaszek amyloidowych w mózgu, które są cechą charakterystyczną choroby Alzheimera. Wykorzystując model myszy, zespół badawczy wykazał, że więcej blaszek amyloidowych powstaje, gdy podaje się zwierzętom wodę z cukrem zamiast zwykłej wody pitnej. Istnieją też dowody na to, że podwyższony poziom glukozy we krwi zwiększa produkcję beta-amyloidu, białka budującego blaszki amyloidowe, a diety o wysokim indeksie glikemicznym wiążą się z większym gromadzeniem się amyloidu w mózgu.
Oczywiście nie bez znaczenia jest to, że cukier po prostu uzależnia. Wie to każdy, kto próbował odstawić batoniki i inne słodkie przekąski - nie jest łatwo. To dlatego, że słodki smak w ustach, a także proces wchłaniania cukru w jelitach, a nawet sam widok lub zapach pełnego cukru ciasta, powoduje wyrzut dopaminy. To powoduje chwilowy dobry nastrój, ale ten krótkotrwały efekt szybko mija. Zastępuje go trudna do powstrzymania chęć zjedzenia kolejnej porcji, a stąd już niedaleko do uzależnienia. Niektóre badania dowodzą, że częste spożywanie cukru może zaburzać układ nagrody w mózgu, zwiększając naszą ochotę na słodycze i czasami mocno utrudniając cukrowy detoks. Ważne jest i to, że u osób, u których już zdiagnozowano demencję, cukier może wpływać na zachowanie i objawy. Ludzie z demencją często mają słabość do słodyczy, ponieważ zmiany w mózgu wpływają na wykrywanie smaku, dzięki czemu słodkie smaki są łatwiejsze do zidentyfikowania, zaś zmiany nastroju mogą prowadzić do jedzenia pod wpływem emocji i poszukiwania pokarmów dających poczucie komfortu, a więc słodkich.
Czytaj także: Cukier nie krzepi, szkodzi i uzależnia. Jak się od niego uwolnić?
Jeśli chodzi o zapobieganie demencji, zastosowanie ma tutaj hasło: jutro zaczyna się dziś. To nie jest tak, że można sobie folgować w młodości, zajadać się cukrem, a dopiero w zaawansowanym wieku przystopować i wówczas wszystko będzie pod kontrolą. Badanie przeprowadzone w 2022 r. przez Trusted Source z udziałem 4 932 osób wykazało, że związek między chorobą Alzheimera, wysokim poziomem cukru we krwi i wysokim poziomem cholesterolu może rozpocząć się już w wieku... 35 lat! Nie bez powodu jednym z zaleceń lekarzy dotyczących zapobiegania demencji jest kontrolowanie poziomu cukru we krwi. Nie można powiedzieć, że to samo w sobie uchroni nas przed demencją, bo to nieprawda, ale to jedna z tych rzeczy, na które mamy realny wpływ. Takich wyborów dokonujemy codziennie, pakując do koszyka zakupowego albo jabłko, albo paczkę ciastek. To wcale nie jest drobna różnica, a bardzo ważny wybór.
Wykorzystane źródła: https://www.alzra.org/blog/scientists-discover-how-too-much-sugar-intake-may-raise-alzheimers-risk/, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37694364/, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2274580724003893, https://www.hopkinsmedicine.org/news/newsroom/news-releases/2022/05/johns-hopkins-medicine-researchers-link-sugar-studded-protein-to-alzheimers-disease, https://neurosciencenews.com/alzheimers-sugar-metabolism-23313/