O fatalnym wpływie stresu, zwłaszcza przewlekłego, na nasze zdrowie, napisano już tomy. Wiemy, że upośledza działanie układu krążenia, pokarmowego, obniża odporność. Okazuje się, że ma związek także z osłabieniem funkcji poznawczych. Mózg nie znosi stresu, a za życie w ciągłym napięciu zwłaszcza kobiety mogą zapłacić wysoką cenę.
Przewlekły stres upośledza funkcje poznawcze mózgu na wiele sposobów. Badania na zwierzętach wykazały, że powoduje strukturalną przebudowę struktur mózgu, w tym kory przedczołowej i hipokampa, a nawet zanik neuronów i zahamowanie procesu tworzenia się nowych. Jednym z mechanizmów, poprzez który przewlekły stres negatywnie wpływa na uczenie się i pamięć, jest stres oksydacyjny. Biologiczną odpowiedzią organizmu na sytuację stresową jest aktywacja osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (tzw. HPA), co prowadzi do podwyższenia poziomu hormonów, w tym hormonu adrenokortykotropowego, którego główną rolą jest stymulowanie kory nadnerczy do produkcji kortyzolu. Wysoki poziom kortyzolu wiąże się zaś z problemami z funkcjonowaniem mózgu i pamięcią.
Dodatkowo długotrwały stres może również powodować depresję i lęk, które zwiększają ryzyko rozwoju demencji. Stres wpływa również na układ odpornościowy, który, jak dziś już wiadomo, odgrywa ważną rolę w rozwoju demencji. Stres może prowadzić do uwalniania sygnałów chemicznych, które wyzwalają stan zapalny w organizmie i mózgu. Przewlekły stan zapalny w mózgu może zaś uszkodzić komórki i wpłynąć na to, jak komunikują się między sobą.
Naukowcy przyjrzeli się zależności między poziomem kortyzolu a wynikami w różnych testach funkcji mózgu. Okazało się, że uczestnicy badań, którzy mieli najwyższy poziom kortyzolu, wypadli gorzej w testach pamięci, organizacji, percepcji wzrokowej i uwagi. Naukowcy zauważyli również związek między zmianami w mózgu, które są znanymi prekursorami niektórych typów demencji, w tym choroby Alzheimera. Zmiany były tak znaczące u osób z najwyższym poziomem kortyzolu, że można je było zobaczyć w badaniu MRI mózgu.
Czytaj także: Ten niepozorny objaw może zwiastować chorobę Alzheimera. Jeśli go u siebie widzisz, jesteś w grupie ryzyka
Chociaż nie można definitywnie stwierdzić, że zbyt duża ilość kortyzolu powoduje problemy poznawcze, badania te wskazują, że wysoki poziom stresu w średnim wieku może być jednym z czynników zwiększających ryzyko wystąpienia demencji u danej osoby. W badaniach finansowanych przez Alzheimer's Society odkryto także, że osoby cierpiące na zespół stresu pourazowego (PTSD) mają nawet dwukrotnie większe ryzyko wystąpienia demencji!
Okazuje się, że jeśli chodzi o związek pomiędzy kortyzolem a demencją, duże znaczenie ma płeć. Kobiety są około dwa razy bardziej narażone na zdiagnozowanie choroby Alzheimera niż mężczyźni. Częściowo jest to spowodowane wiekiem - w USA kobiety żyją dłużej niż mężczyźni o pięć do sześciu lat, a podeszły wiek jest najsilniejszym czynnikiem ryzyka choroby Alzheimera. Jednym z powodów, dla których kobiety mają zwiększone ryzyko śmiertelnej choroby neurodegeneracyjnej, może być właśnie stres. Badanie przeprowadzone przez naukowców z Washington University School of Medicine w St. Louis pokazuje, że wpływ stresu na mózg różni się w zależności od płci, przynajmniej u myszy. W sytuacjach stresowych poziom białka amyloidu beta, białka choroby Alzheimera, gwałtownie wzrasta w mózgach kobiet, ale nie mężczyzn. Ponadto naukowcy zidentyfikowali szlak molekularny, który jest aktywny w komórkach mózgowych myszy płci żeńskiej, ale nie myszy płci męskiej, i wykazali, że odpowiada on za rozbieżne reakcje na stres.
W kwestii związku demencji z płcią badanie prowadzone przez University of Texas Health Science Center w San Antoino przyniosło kolejne niewesołe, ale rewolucyjne odkrycie. Naukowcy przeanalizowali w nim dane 305 uczestników Framingham Heart Study, długoterminowego badania mieszkańców Framingham w stanie Massachusetts, i odkryli, że wysoki poziom hormonu stresu, kortyzolu, w średnim wieku, jest powiązany ze zwiększonym odkładaniem się amyloidu u kobiet po menopauzie w późniejszym okresie. Amyloidy to białka, które zostały nieprawidłowo złożone, tworząc złogi w tkankach i narządach i które zostały powiązane z chorobą Alzheimera. To oznacza, że wysoki poziom stresu w średnim wieku może zwiększać ryzyko wystąpienia objawów demencji związanej z chorobą Alzheimera - ale tylko u kobiet, a objawy pojawią się w okresie po menopauzie. Wyniki sugerują, że zmiany hormonalne mogą nasilać szkodliwe działanie kortyzolu na zdrowie mózgu w przypadku kobiet - u mężczyzn nie stwierdzono podobnego związku. Wysoki poziom hormonu stresu w średnim wieku, a więc wtedy, gdy mało która z nas w ogóle myśli o demencji, okazuje się bardzo wczesnym czynnikiem ryzyka rozwoju tej choroby - pozwala dużo wcześniej przewidzieć, że po menopauzie choroba Alzheimera może zacząć się rozwijać.
„Nasza praca pokazuje, że uwzględnienie płci i stanu hormonalnego w zrozumieniu patogenezy choroby Alzheimera jest ważne i sugeruje, że redukcja stresu i interwencje hormonalne mogą być obiecujące w zapobieganiu chorobie Alzheimera, szczególnie u kobiet z grupy ryzyka” - skomentowała wyniki Sudha Seshadri, prof. neurologii, psychiatrii i medycyny komórkowej i autorka badania.
Stres to jeden z tych obszarów, w którym wyraźnie widać różnicę między mężczyznami i kobietami. Badania pokazują, że redukcja stresu, potrzebna każdemu, może być korzystniejsza dla kobiet niż dla mężczyzn - przynajmniej pod względem obniżenia ryzyka choroby Alzheimera. Tylko co to właściwie znaczy zredukować stres?
Łatwo powiedzieć, trudniej zrobić, zwłaszcza gdy jest się kobietą. W badaniu American Psychological Association (APA) z października 2023 r., w którym wzięło udział ponad 3000 dorosłych, kobiety zgłosiły wyższy średni poziom stresu niż mężczyźni (5,3 w porównaniu do 4,8 na 10) i częściej niż mężczyźni oceniały swój poziom stresu w zakresie od 8 do 10 (27% w porównaniu do 21%). Kobiety częściej także odpowiadały, że „zdecydowanie zgadzają się” ze stwierdzeniem, że nikt nie rozumie, jak bardzo są zestresowane, a rzadziej stwierdzały, że potrafią szybko poradzić sobie ze stresem. I właśnie tego potrzebujemy się uczyć - skutecznych strategii, które nie tyle usuną stres z naszego życia, co pozwolą inaczej na niego reagować, tak, by nie wyniszczał naszego organizmu ani teraz, ani w perspektywie lat.
Więcej o tym, jak rozpoznawać objawy stresu i jak sobie z nim radzić, będąc kobietą, przeczytasz w tekście: Stres a płeć. Czy kobiety gorzej radzą sobie ze stresem niż mężczyźni?
Wykorzystane źródło: https://neurosciencenews.com/cortisol-aging-alzheimers-28957/