Przed psychologią otwiera się pole zupełnie nowych wyzwań, z którymi ludzkość nigdy wcześniej nie miała do czynienia. Coraz głębsza immersja człowieka w świecie wirtualnym to prawdziwa próba dla naszej psychiki. Stwarza niepowtarzalne szanse, ale powoduje też strach, zagubienie i zmienia oblicza relacji międzyludzkich. W najnowszych trendach psychologicznych widać odbicie tych fundamentalnych przemian – jak również próbę okiełznania ich z korzyścią dla naszej psychiki.
Jak psychologia reaguje na rewolucję AI? W jaki sposób wykorzystuje najnowsze technologie w celu poprawy naszego zdrowia psychicznego? Rzucamy okiem na trendy, które wpłyną na przyszłość terapii i zmienią sposób, w jaki dbamy o swoje samopoczucie.
Sztuczna inteligencja rewolucjonizuje naszą codzienność – i nie pozostaje bez wpływu na obszar usług psychologicznych. Psychoterapia z AI jest już faktem. Przykładem może być stworzony przez dwóch profesorów z Dartmouth College chatbot Therabot, który szkolony jest do pracy z prawdziwymi pacjentami. Zarówno obserwacje badaczy, jak i ankiety przeprowadzone wśród pacjentów pokazały, że nie ma większej różnicy między skutecznością terapii w gabinecie i za pomocą chatbota. Okazało się na przykład, że rozmowy z wyszkolonym botem zmniejszyły aż o 51% objawy depresji u osób biorących udział w eksperymencie. To wynik, z którego mógłby być dumny nie jeden „ludzki” specjalista.
Czy w związku z tym zawód terapeuty odejdzie do lamusa? To raczej wykluczone, ale w erze AI dostęp do tego typu usług na pewno się poszerzy. Już teraz wiele osób wykorzystuje Chata GPT do rozmów o charakterze terapeutycznym, choć specjaliści raczej odradzają takie rozwiązanie. LLM-y zostały bowiem zaprojektowane tak, by schlebiać użytkownikom oraz dawać odpowiedzi zgodne z ich oczekiwaniami. Terapia z Chatem GPT może więc utrwalać w pacjentach szkodliwe, nieobiektywne wzorce myślenia. Lada dzień powinny pojawić się jednak profesjonalne narzędzia do terapii AI stworzone przy udziale psychologów i psychoterapeutów, które będą dużo lepiej wytrenowane do pełnienia roli bezstronnego konsultanta.
Silnym trendem psychologicznym i wellnesowym jest też odpoczywanie w miejscach, które pozbawione są zasięgu internetu. Tak wiele z nas jest dziś „przyspawanych” do swoich telefonów, że możliwość całkowitego odcięcia się od maila, bombardujących nas powiadomień i mediów społecznościowych zaczyna być luksusem. Odwyk od internetu nie jest jednak modną fanaberią, lecz realną korzyścią dla naszych przebodźcowanych głów. Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Austin w Teksasie dowiodły, że wystarczą dwa tygodnie bez dostępu do sieci, a nasze samopoczucie psychiczne może poprawić się aż o 71%, zaś objawy depresji zmniejszyć się do poziomu, którego nie zapewnia nawet terapia antydepresantami! Nic więc dziwnego, że oferta wakacji w miejscach, gdzie nie dociera internet, cały czas się poszerza. Strony rezerwacyjne takie jak SlowHop wyodrębniły nawet oddzielną kategorię, w której znajdziemy obiekty zapewniające całkowity brak dostępu do nowych technologii.
Idea cyfrowego detoksu powoli wkracza też do zwykłej codzienności. Coraz więcej krajów wprowadza zakaz smartfonów w szkołach (tak zrobiły już m.in. Francja, Włochy, Holandia, Hiszpania, Łotwa czy Słowacja), zaś eksperci od przewidywania przyszłości wieszczą, że już niedługo powstawać będą placówki, w których ani dzieci, ani nauczyciele nie będą mogli korzystać z żadnych urządzeń elektronicznych. Nauka będzie odbywać się wyłącznie za pośrednictwem tradycyjnych książek i podręczników, zaś uczniowie przez cały okres edukacji będą pisać odręcznie i czytać drukowane teksty.
Smartfony to jednak nie samo zło. Można korzystać z nich mądrze, z korzyścią dla własnego samopoczucia. Na przykład poprzez instalowanie aplikacji, która pomagają nam efektywnie zarządzać czasem, ułatwiać skupienie i koncentrację, szybko kończyć napoczęte zadania albo pomagać w wyciszeniu czy medytacji.
Dla tych, którzy prokrastynują, game changerem może okazać się aplikacja Forest, w której sadzimy rośliny – nie możemy dotknąć telefonu, zanim ta nie urośnie. Apka Calm pomoże tym, którzy mają problem z zasypianiem i bezsennością, a Happify działa jak błyskawiczny poprawiacz nastroju – idealny w momentach, gdy mamy dołek i potrzebujemy pozytywnej stymulacji. Z kolei Habit Tracker może być wsparciem w budowaniu zdrowych, regularnych nawyków, codziennie przypominając nam np. o przeczytaniu rozdziału książki czy przyjęciu porcji suplementów.
Na mapie najnowszych trendów psychologicznych wyróżnia się też moda na neurobiologię. W Polsce do spopularyzowania tej dziedziny wiedzy silnie przyczyniła się dr Joanna Wojsiat – neurobiolożka prowadząca popularny profil na Instagramie, podcasterka i autorka książki „Tak działa mózg. Jak mądrze zadbać o jego funkcjonowanie”.
Wspomniana gałąź nauki zajmuje się badaniem, jak działa mózg, a w szczególności – co poprawia jego funkcjonowanie, jak skutecznie go regenerować, jakie znaczenie dla mózgu ma sen oraz co robić, by uniknąć chorób neurologicznych (np. demencji). W internecie można dziś natknąć się na mnóstwo infografik czy reelsów, które tłumaczą w przystępny sposób, co dla mózgu jest zdrowe, a co mu szkodzi. Dzięki dynamicznemu rozwojowi neurobiologii wiemy coraz więcej na temat tego, jak funkcjonować na co dzień, jak spać i w jaki sposób odpoczywać, aby czuć się lepiej i w pełni wykorzystywać swój potencjał intelektualny.
Czytaj też: Jak wspierać pracę mózgu? Rozmawiamy z dr Asią Wojsiat
Niepostrzeżenie, pod wpływem galopujących przemian cywilizacyjnych, pojawił się też zupełnie nowy dział psychologii: cyberpsychologia. Jej osiągnięcia z pewnością będą zmieniać sposób, w jaki korzystamy z najnowszych technologii. Dziedzina ta bada związki między ludzkim umysłem i psychiką a nowoczesnymi technologiami. Na razie dopiero raczkuje, ale w przyszłości rysują się przed nią ogromne wyzwania – na przykład analiza wpływu sztucznej inteligencji na naszą kondycję psychiczną, badania nad tożsamością cyfrową, nad relacjami ludzi z robotami (tak, tak – to już niedługo), wpływem mediów społecznościowych na psychikę czy funkcjonowaniem człowieka w rzeczywistości wirtualnej. Cyberpsychologia będzie miała też duży udział w opisywaniu i diagnozowaniu zaburzeń psychicznych związanych z dynamicznym rozwojem nowych technologii. Jedno jest pewne: w czasach, gdy to, co cyfrowe i nienamacalne coraz bardziej kształtuje fizyczną rzeczywistość, eksperci od cyberpsychologii będą mieli pełne ręce roboty.