Współczesny singiel – jaki jest i czego poszukuje? 

Kim jest współczesny singiel?
To najczęściej mężczyzna, który świadomie wybiera tę drogę. Uważa, że życie w pojedynkę jest lepsze, prostsze i obarczone mniejszą liczbą problemów. To również mężczyzna, który po wielu próbach stworzenia związku zbudował przekonanie, że nie nadaje się do relacji. Według moich obserwacji z gabinetu takie myślenie najszybciej włączają jednak młode kobiety... Uważają, że to z nimi jest coś nie tak.

Czy mężczyźni również szukają winy w sobie?
Mężczyźni raczej zawyżają postrzeganie siebie i swojej wartości, a przyczyny niepowodzenia szukają po drugiej stronie. A że związki trudno jest budować, to nie warto się męczyć, lepiej ułożyć sobie życie w pojedynkę. Potrzeby seksualne i towarzyskie wolą realizować na zasadzie „friends with benefits” lub za pomocą kontaktów nawiązywanych poprzez platformy społecznościowe.

Co zmieniło się w byciu singlem na przestrzeni lat?
Myślę, że młodzi ludzie, czyli pokolenie 20+, po prostu nie chcą ryzykować. Pragną mieć pewność. Dlaczego? Bo przenoszą postawę konsumpcyjną na relacje, wybierają sobie partnerkę podobnie jak produkt. Młodzi mężczyźni mają dzisiaj bardzo wysokie oczekiwania i „koszykowe” podejście do kobiet. Wrzucają do koszyka pewną sumę kryteriów, jak w sklepie internetowym, i zaczynają polowanie: ty – nie, a ty – tak. Bez elastycznego podejścia i gotowości na to, żeby się dostroić, poznać, dotrzeć się. Zamiast tego jest szybka ocena wad i zalet. A jeśli partnerka nie spełnia wymogów, relacja kończy się bardzo szybko.

Kiedy tego słucham, to mam wrażenie, że w relacji z kobietami to młodzi mężczyźni rozgrywają dzisiaj karty.
Jako terapeuta coraz częściej spotykam tego typu sytuacje. Również z relacji kobiet, które mówią: „poszliśmy na spacer, na kawę, umówiliśmy się drugi raz, a on przestał oddzwaniać albo w ogóle nie odbiera”. Lub: „dochodzi do seksu, a on znika”. Albo słyszę od mężczyzny: „miła, inteligentna, ładna, ale ma za krótkie palce u stóp”. I on nie może na to patrzeć. Cecha fizyczna staje się kluczowym kryterium rezygnacji z pracy nad relacją.

Ale dlaczego tak się dzieje?
Chodzi często o nieistotny detal. Ja także rozkładam ręce, gdy to słyszę, jednak towarzyszę mężczyźnie w tym, żeby określił swoje oczekiwania i zastanowił się nad tym, czy są realne. Ten profil psychologiczny cechuje wysoki krytycyzm i oczekiwania względem partnerki, ale bardzo niska autorefleksja na temat tego, jaki jestem. Dużo jest w tym narcystycznej postawy.

Jaka jest tego przyczyna? Nadopiekuńcza matka, która daje synowi wszystko, tak że później partnerka nie jest w stanie jej dorównać? A może zmieniające się role płciowe i to, że kobiety nie stawiają mężczyzn i relacji z nimi jako najważniejszego, co ich wkurza?
Jest wiele czynników, które mają na to wpływ. Spotykam mężczyzn, którzy mają bardzo dobre relacje z rodzicami i wzorce do naśladowania... a mimo to ich oczekiwania wobec kobiet i świata są roszczeniowe albo przepełnione lękiem i obawą przed odrzuceniem. Myślę, że kluczowa jest zmiana cywilizacyjna związana z potrzebą szybkiej konsumpcji. Skojarzył mi się teraz Andrzej Rysuje, który stworzył ostatnio taki rysunek: widzimy mężczyznę kiedyś – w postaci rycerza poranionego strzałami, bez nogi, ręki, tak że generalnie ledwo stoi. A na dole napis: „do wesela się zagoi". Tymczasem co robi mężczyzna dzisiaj? Siedzi w kącie i mówi: „boję się”.

Dlaczego mężczyźni czują lęk?
Chcą związku, ale bez ryzyka, że może się nie udać. Bo można mieć fajny, empatyczny dom, ale później mierzysz się ze swoją grupą rówieśniczą i zaczyna się to całe ocenianie i kategoryzowanie, używanie uprzedmiotawiającego kobiety języka. Nawet jeśli to tylko bardzo nieudane, godne pożałowania żarty, to powtarzają je, bo chcą przynależeć do jakiejś grupy, z czasem przesiąkają tym wyższościowym podejściem wobec kobiet. Do tego dochodzą jeszcze potrzeba szybkiej gratyfikacji i unikanie rozczarowania oraz napięcia. Nic dziwnego, że trudno jest stworzyć związek, jeśli masz tak wysokie wymagania i minimalną refleksję na swój temat...

Jaki jeszcze jest typ współczesnego singla?
To mężczyzna wrażliwy i obiektywnie całkiem fajny, bo aktywny, rozwijający się, ale z dużymi deficytami komunikacyjnymi. Boi się kobiet i tego, że się zmieniły. Boi się także zawstydzenia. Stosuje więc racjonalizację, bo łatwiej jest mu w pozytywny sposób myśleć o sobie i o tym, że jest singlem z wyboru, niż iść na kompromisy. Tutaj przyczyn szukałbym w domu rodzinnym i braku obecnego ojca, który mógłby stanowić wsparcie, poklepałby syna po plecach, poszedł z nim do lasu, wzmocnił męskim pierwiastkiem zdrowej pewności siebie i nauczył, że można się z siebie pośmiać, mieć dystans do siebie.

Wiele singielek twierdzi, że zderzenie swoich oczekiwań i wyobrażeń na temat potencjalnego partnera z rzeczywistością jest najbardziej zabójcze dla relacji.
Ten kto ma oczekiwania – szczególnie wysokie i nierealistyczne – doznaje także rozczarowań. Myśmy się nauczyli stawiać te oczekiwania innym ze względu na przemiany cywilizacyjne. Związane z różnymi stylami podejmowania decyzji konsumenckich, ale też przez to ciągłe powtarzanie: „masz prawo, żeby być najlepszą wersją siebie”.

A co w tym złego?
Jeśli to przesłanie nie idzie w parze z autorefleksją i umiejętnością akceptacji rozczarowań jako części życia, to jest bardzo szkodliwe. Wytwarza ogromną presję porównywania się i dążenie do ideałów rodem z Instagrama. Obserwuję to w pracy z pacjentami – oczekiwania rosną, a z uznaniem własnych słabości i tolerancją na różnice w relacji jest coraz trudniej. Oczywiście mamy prawo oczekiwać czegoś; sztuką jest umiejętność wyważenia tego, czego chcę od relacji a co sam do niej wnoszę.

Do mojego gabinetu trafiają ludzie właśnie na skutek życia zgodnie z takimi wygórowanymi oczekiwaniami. Single, którzy myślą w ten sposób aż do momentu, gdy zaczynają odczuwać upływ czasu i dochodzą do wniosku, że może jednak dobrze jest się do kogoś w nocy przytulić czy dzielić z kimś swoimi doświadczeniami. Pandemia bardzo mocno wpłynęła na singli, wyłączyła im większość bezpieczników do korzystania z życia: dobra kultury, restauracje, kluby fitness, wspólne wyjścia. Świat przestał im dawać to, czego oczekują.

Nie radzą sobie z samotnością?
Samotność uaktywnia w nas różne cechy wynikające z osobowości. Jeżeli ktoś odczuwał lęk przed samotnością, to redukował ten lęk przez częste kontakty z innymi. To jest czasem nieświadome. Taki mężczyzna – dusza towarzystwa, wraca do domu, do łóżka i jest sam, ale miał superdzień, jest pozytywnie naładowany, czuje się szczęśliwy i nabodźcowany. A teraz tego wszystkiego zabrakło. Bo większość czasu spędza z samym sobą. I okazuje się, że to uwydatnia potrzebę bliskości, pokazuje, jak ważny jest drugi człowiek.

To częściej możliwość rozwoju czy kryzysu?
Najpierw kryzysu. Taka sytuacja wywołuje raczej wzrost depresji i poczucia osamotnienia. Poziom napięcia jest tak ogromny, że powoduje wypadanie z trybu funkcjonowania, który do tej pory działał. Mężczyzna ma tak wysoki poziom lęku przed samotnością, nieumiejętność bycia ze sobą i potrzebę bliskości, że zaczynają pojawiać się zaburzenia psychosomatyczne. Poczucie pustki, zaburzenia koncentracji uwagi – to pierwsze sygnały kryzysu. Tego, że komuś zostały wyłączone dotychczasowe sposoby regulowania emocji i potrzeb.

Z kolei patrząc na to z perspektywy młodej rodziny z dzieckiem i w lockdownie, można powiedzieć, że single mają chociaż święty spokój...
Wszędzie dobrze, gdzie nas nie ma. Ludzie przemęczeni obecnością wielu osób na małej przestrzeni chcą wolności. A ci, którzy mają wolność, pragną bliskości i kontaktu z człowiekiem. Zawsze będziemy pragnęli czegoś, czego nie mamy.

No i co z tym zrobić?
Od tego jest właśnie terapia, żeby odbudować balans między wglądem osobistym a działaniem. Bo istnieje cała masa osób, które analizują i robią głęboki wgląd w siebie, ale później nic z tego nie wynika. Nie ma tego transferu od wiedzy do działania, refleksja nie przechodzi przez ich ciało czy emocje. Są też tacy, którzy działają, ale bez większej refleksji. Terapia tworzy warunki do budowania kontaktu ze sobą.

Na czym polega twoja praca terapeutyczna z singlami?
Jeżeli singiel przychodzi na terapię, będąc w kryzysie, najczęściej robi to tuż po wizycie u psychiatry, z rozpoznaniem depresji lub wysokim poziomem lęku. Wtedy zaczynamy pracę nad tym, żeby nauczyć go umiejętności bycia ze sobą.

A jak na współczesnego singla wpływają singielki? Jakie problemy ma singiel z kobietami?
Singiel szuka kobiety idealnej. Ma być atrakcyjna fizycznie, inteligentna, mieć pasje. Z drugiej strony ma być zaangażowana w dom i życie rodzinne. Powinna przejawiać aktywność zawodową i nie być zależna od mężczyzny, ale podtrzymywać tradycje. Skills level hard...

To tak jak z kobietami, które szukają „czułego barbarzyńcy”.
Tylko kiedy i od kogo ci faceci mieli się tego nauczyć? Tak samo kobiety. Od kogo miały nauczyć się bycia niezależną i samodzielną? Od zależnych od mężów matek? Kobiet z syndromem urobionej po łokcie matki Polki?

Czyli pracujesz z mężczyznami nad tym, by zdali sobie sprawę, że takich kobiet nie ma. A może są?
Najpierw mężczyzna musi dojść do jakiegoś rozwojowego wniosku związanego z urealnieniem się, czyli dowiedzieć się, kim jest i w jaki sposób może być odbierany przez kobietę. To nie zawsze są miłe informacje zwrotne. Pracujemy nad tym, jakimi wartościami się kieruje, jakich mężczyzn obserwował w życiu, skąd czerpał wzorce i perspektywę patrzenia na relacje. Nie zdarzyło mi się jeszcze, żeby facet powiedział mi: „Puknij się, panie psychologu, w głowę. Co ty mi tutaj za herezje opowiadasz?! Ja wiem lepiej i wychodzę...” Powiedziałbym nawet, że mężczyznom, którzy mają takie oczekiwania wobec kobiet, łatwiej jest się otworzyć w rozmowie z męskim psychologiem, zwłaszcza jeśli mogą traktować go jako kumpla lub starszego brata. Nie czują się wtedy oceniani ani krytykowani, a jednocześnie są prowokowani do tego, żeby wytłumaczyć swoje zachowania i sposoby myślenia. Trochę jak humor z męskiej szatni, który wychodzi tylko facetom w kontakcie z innymi facetami. Taki sposób komunikacji mógłby być postrzegany jako wyśmiewanie, a jest drogą dotarcia do mężczyzn.

Co jeszcze robi się na męskich kręgach i terapiach? W serialu „Fleabag” terapeuta wraz z pacjentami tworzą kobiecą kukłę i kierują pod jej adresem różne niewybredne epitety, żeby wypuścić z siebie długo skrywaną złość do kobiet…
Świat filmu to wykreowana i przerysowana dla podsycenia dramaturgii rzeczywistość, w gabinecie wygląda to często tak, że mężczyzna opowiada mi o tym, jaki jest fantastyczny, a ja zaczynam wtedy trochę ziewać. Daję mu sygnał: nuda, ciągle mówi pan o sobie, ile te kobiety mogą wytrzymać? To celowa interwencja, konfrontuję go z nim samym, w męski sposób. Dlatego mówię o humorze szatni, bo to, w jaki sposób mężczyźni rozmawiają ze sobą, kobiety często mogą postrzegać nawet jako rodzaj bullyingu czy przemocy. Oczywiście takie interwencje terapeutyczne zawsze wynikają z rozpoznania konstrukcji psychologicznej mężczyzny, z którym pracuję, jego wrażliwości i dopasowania do tego kodu komunikacyjnego.

Badania prof. Paula Dolana pokazują, że niezamężne i bezdzietne kobiety to najszczęśliwsza grupa ludzi na świecie. Podobno cieszymy się z tego, że mamy dzieci, jednak już nie z ich obecności. Poza tym kobiety zamężne w mniejszym stopniu realizują siebie oraz doświadczają więcej negatywnych emocji. Czy z mężczyznami jest inaczej? Czy jednak potrzebują do szczęścia kobiety?
Pojawia mi się w głowie teraz taka metafora mężczyzny lwa, którego kobieta drapie po gardle, mierzwi mu grzywę, a on dumny i spełniony wypina lwią pierś. Sam jestem takim facetem, bo uwielbiam przynosić zdobycz do domu i być za to pochwalony. Nie wszyscy mężczyźni są tego świadomi, ale rozpływają się, jeśli tylko mogą dostać jakieś pozytywne wzmocnienie. Poczuć się sprawczy, doceniani przez kobiety, z którymi idą przez życie.

Znam przypadki mężczyzn, którzy byli w relacjach z niezwykle atrakcyjnymi fizycznie i osobowościowo kobietami, które ich emocjonalnie kastrowały. I to zupełnie nieświadomie, po prostu były od nich lepsze, skuteczniejsze zawodowo. Kobiety, które jasno wyrażają oczekiwania, są postrzegane przez mężczyzn często jako agresywne, oceniające i wymuszające różne zachowania, na zasadzie: „No i co tak siedzisz?! Zrób coś”. Dlatego niektórzy mężczyźni wybierają związki z kobietami, które nie są tak atrakcyjne, za to oni właśnie przy nich czują się prawdziwymi mężczyznami, bo mogą się wykazać. Przed mężczyznami jest dużo pracy nad tym, aby nie traktowali silnej kobiety jako zagrożenia umniejszającego ich męskości. Aby potrafili poradzić sobie z przemianami społeczno-kulturowymi i cieszyć się fajnymi, wystarczająco dobrymi relacjami z prawdziwymi kobietami, a nie wyimaginowanym wizerunkiem idealnej partnerki.

Robert Milczarek, psycholog, psychoterapeuta, trener umiejętności psychospołecznych www.robertmilczarek.pl.