1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Sztuka
  4. >
  5. Motyw psa w malarstwie. Symbol wierności czy bohater, który widzi więcej?

Motyw psa w malarstwie. Symbol wierności czy bohater, który widzi więcej?

Pies na ilustracji z wiktoriańskiej książki dla dzieci (Fot. Historical Picture Archive/CORBIS/ Getty Images)
Pies na ilustracji z wiktoriańskiej książki dla dzieci (Fot. Historical Picture Archive/CORBIS/ Getty Images)
Gros pamięci w twoim smartfonie zajmują zdjęcia czworonożnego pupila? Czuj się spadkobierczynią wielowiekowej tradycji. Ludzie od zarania dziejów nie szczędzili farby i płótna, aby uwiecznić na nim wizerunki swoich zwierząt domowych. Jakie oblicza psów zachowały się w malarstwie?

Uważa się, że do udomowienia psa doszło już około 23 tysiące lat temu. Od tego czasu potomek wilka był dla człowieka nie tylko wiernym pomocnikiem, czujnym stróżem i umilającym czas towarzyszem, ale także muzą. Już w starożytności gościł na mozaikach, ceramice i ściennych malowidłach. Czasem miało to wymiar praktyczny – weźmy choćby słynną pompejańską mozaikę z napisem „Cave canem” (łac. „Strzeż się psa”), która ostrzegała przybyszów przed spotkaniem z wyszczekanym domownikiem. Innym razem było elementem kultu religijnego, tak jak nad Nilem, gdzie czczono przedstawionego z psią głową Anubisa – patrona życia pośmiertnego i przewodnika dusz. Jest to wyraźny znak, że już wtedy poznano się na psiej lojalności i instynkcie ochrony.

Co ciekawe, choć w starożytności znano rasy kanapowe, takie jak maltańczyki, w sztuce chętniej przedstawiano ich większych i silniejszych kuzynów. Sytuacja uległa zmianie w epoce renesansu, kiedy to wysoko postawione postacie pozowały do obrazów razem z psami wszelkich gabarytów. Poza portretami w strojnych szatach powszechne były też sceny łowieckie, na których nie brakowało psów myśliwskich. Z upływem lat zwierzęta te stały się czymś więcej niż tylko wyznacznikiem statusu i władzy. W XIX wieku artyści dostrzegli w nich emocje i unikalne charaktery, jakie wcześniej przypisywano jedynie ludziom. Aż w końcu uczynili z nich motyw przewodni swojej twórczości.

Oto kilka ciekawych dzieł sztuki z wizerunkiem czworonogów, które uchylają furtkę do dalszego zgłębiania tematu.

Czytaj także: Pokochaj psa – zyska na tym twoja głowa. Czworonogi koją nerwy, uczą empatii i dają radość

„Portret małżonków Arnolfinich”, Jan van Eyck (1434)

W średniowieczu psy często uznawano za symbol wierności i lojalności. Umieszczano je m.in. na podwójnych portretach małżeńskich, zwykle na kolanach kobiety lub u jej stóp. Dobrym przykładem jest „Portret małżonków Arnolfinich” z 1434 roku. Zwierzę nie tylko podkreśla tu więź nowożeńców i bezgraniczne oddanie, ale też może symbolizować intymność i domowe ciepło. Pies był wówczas także oznaką luksusu – posiadanie takiego pupila świadczyło o wysokim statusie społecznym, ponieważ tylko zamożni mogli sobie pozwolić na trzymanie zwierząt do towarzystwa, a nie do pracy. Według niektórych interpretacji jego obecność może również wyrażać pragnienie płodności i przyszłego potomstwa.

„Wenus z Urbino”, Tycjan (1538)

Akt młodej kobiety pędzla włoskiego malarza jest kolejnym dobrym przykładem wykorzystania motywu psa jako symbolu wierności – najprawdopodobniej małżeńskiej, ponieważ uważa się, że został zamówiony przez księcia Guidobalda della Rovere dla jego młodziutkiej żony, Giulii. Spaniel leżący u stóp nagiej modelki pogrążony jest w głębokim śnie, co można odczytać jako wyraz zaufania. Jego spokojna, bezbronna postawa kontrastuje z bezpośrednim, zmysłowym spojrzeniem dopiero co przebudzonej Wenus i trzymanym przez nią bukietem czerwonych róż, które z kolei reprezentują namiętność.

„Clarice Strozzi”, Tycjan (1542)

W późniejszych latach psy jeszcze wyraźniej zaznaczyły swoją obecność w malarstwie Tycjana. Na portrecie Clarice Strozzi, młodej arystokratki pochodzącej z dwóch znamienitych florenckich rodów, artysta umieścił uroczego papillona. Na tego typu obrazach pies zazwyczaj symbolizował władzę i szlachetne pochodzenie, tutaj jednak wnosi odrobinę dziecięcej beztroski. Jego delikatny wygląd stanowi przeciwwagę dla bogatego stroju dziewczynki, który zdaje się zbyt wystawny jak na jej wiek.

„Pies”, Goya (1819-1823)

„Pies” („El Perro”) należy do tzw. Czarnych Obrazów („Pinturas Negras”), które Goya umieścił bezpośrednio na ścianach swojego domu w latach 1819–1823. Ten okres w życiu hiszpańskiego artysty naznaczony był chorobą i głębokim rozczarowaniem sytuacją w kraju, stąd też pesymistyczny wydźwięk dzieła. Przedstawiony na obrazie pies z trwogą spogląda ku górze (w oryginale unoszą się nad nim skała i latające wyżej ptaki). Nie jest jasne, czy zwierzę znalazło się w beznadziejnej sytuacji i zapada się w ziemi, próbuje wydostać się z jeziora, czy może jedynie wychyla głowę zza skarpy. Zdaniem krytyków pies może symbolizować błahość żywych istot w porównaniu do ogromu świata lub ogólne przygnębienie, które wówczas towarzyszyło Goi. Niektórzy dopatrują się w nim samego autora – zbliżającego się do schyłku życia, niedołężnego, zagubionego i lękającego się śmierci.

„The Old Shepherd’s Chief Mourner”, Edwin Landseer (1837)

Brytyjski artysta Edwin Landseer swą popularność zawdzięczał w dużej mierze niesamowitej zdolności malowania zwierząt. Na płótno przenosił najdrobniejsze szczegóły anatomiczne i charakterystyczne cechy poszczególnych ras, celebrując ich naturalne piękno (i przy okazji przyczyniając się do powstania pierwszych organizacji kynologicznych w Wielkiej Brytanii). Jednym z jego najsłynniejszych obrazów jest ten przedstawiający „żałobnika starego pasterza”. Czuwający przy trumnie pies ukazuje uczucia i cechy, które w XIX wieku wciąż wiele osób uważało za zarezerwowane dla ludzi – żałobę, miłość, tęsknotę. Dzieło poruszyło serca odbiorców i stało się potężnym narzędziem w rękach ówczesnych prozwierzęcych aktywistów.

„Psy książąt Czartoryskich Sułtan i Rosette”, Rosa Bonheur (1850)

Brytyjczycy mieli Landseera, a Francuzi – Rosę Bonheur. Pochodząca z Bordeaux przedstawicielka naturalizmu i pierwsza kobieta-artystka odznaczona orderem Legii Honorowej również miała dar do malowania naszych braci mniejszych. Bodaj największe uznanie przyniosły jej płótna „Orka w Nivernais” i „Targ koni”, ale w jej dorobku nie brakuje też portretów psów. Znawcy sztuki zwracają uwagę na doskonałe odwzorowanie anatomii i zrozumienie psich emocji. Malarka chętnie uwieczniała na płótnie nie tylko swoich futrzastych pupili. Jako że utrzymywała kontakt z przedstawicielami Wielkiej Emigracji skupionymi wokół Hôtel Lambert, pewnego razu namalowała także wodołaza portugalskiego Sułtana i pinczerkę Rosette – psy książąt Czartoryskich.

„Pies leżący w śniegu”, Franz Marc (1911)

Obraz „Pies leżący w śniegu” autorstwa niemieckiego ekspresjonisty Franza Marca to portret śpiącej ulubienicy artysty – owczarki syberyjskiej Ruthie. Został ukończony około 1911 roku, czyli w przełomowym momencie kariery malarza – właśnie wtedy Marc skupił się wyłącznie na malowaniu zwierząt. Swoją decyzję uzasadnił tym, że są to jedyny niewinne stworzenie w zepsutym świecie. Dzieło wyróżnia się uproszczoną formą, na próżno szukać tu bogactwa szczegółów z obrazów naturalistów. Być może właśnie dzięki temu na pierwszy plan wybijają się uderzający spokój i pogoda ducha.

„Dog Painting 13”, David Hockney (1995)

David Hockney regularnie oddawał się portretowaniu swoich wiernych towarzyszy, jamników Stanleya i Boodgie’ego. Artysta nie silił się na oryginalność i nie miał z tego powodu wyrzutów sumienia. – Nie będę przepraszał za oczywisty temat moich prac. Te dwa małe, kochane stworzenia to moi przyjaciele – tłumaczył. Na większości spośród setek obrazów psy śpią na swoim legowisku, bawią się i nudzą, obserwując Hockneya przy pracy, bo – jak zauważył sam autor – psy zazwyczaj nie interesują się sztuką, a ich życie zdominowane jest przez jedzenie i miłość. To właśnie ciepłe uczucia, jakie żywił wobec nich, uważał za główny temat swoich dzieł.

Czytaj także: Zawsze będziemy mieli wiosnę – paryska wystawa „David Hockney 25” przywraca wiarę w świat

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze