Na pewno spotkaliście w swoim życiu osoby, które nie czują się sobą, gdy choć raz dziennie kogoś nie skrytykują. Najgorsze, co można zrobić, to odbierać ich złośliwe przytyki zbyt personalnie i za złe traktowanie obwiniać siebie. Psucie atmosfery zjadliwymi komentarzami świadczy źle tylko o osobie, która je wygłasza – i nie powinniśmy ich zostawiać bez reakcji, bo to jeszcze bardziej zachęca agresora do słownych ataków. Co mu odpowiedzieć, żeby dał nam spokój?
W stosunku do ludzi uszczypliwych przyjmujemy najczęściej dwie postawy: albo chowamy się w sobie i udajemy, że ich krytyka nas nie dotknęła, albo odwdzięczamy się równie złośliwą ripostą. Obie taktyki nie są najlepsze, ponieważ pierwsza rozzuchwala niemiłą dla nas osobę, druga zaś nakręca spiralę wzajemnej agresji i niechęci. Pół biedy, jeśli mamy do czynienia z kimś obcym, na przykład ekspedientem w sklepie – gorzej, gdy regularnie musimy znosić ataki kolegi z pracy, zazdrosnej przyjaciółki czy członka rodziny. Szczególnie podstępne są pasywno-agresywne komentarze, które w teorii mają wyrażać troskę o nas, ale tak naprawdę są zawoalowanym atakiem, np. „Wyglądasz na zmęczoną”, „Lepiej już nie jedz, bo chyba ci się przytyło”, „Dlaczego cały czas jesteś sama?” – na pewno znasz te teksty. Od naszej reakcji na nie będzie zależeć to, jak nasze stosunki będą układać się w przyszłości i czy damy sobie wejść na głowę, czy też jasno zakomunikujemy, że nie tolerujemy takiego zachowania i należy nam się szacunek.
Dziennikarz i trener wystąpień publicznych John Bowe radzi, aby w odpowiedzi na złośliwe przytyki „rozbroić” krytykanta, zadając mu proste pytanie: „Naprawdę tak uważasz?”.
Ważne, aby powiedzieć je pewnym głosem, patrząc się drugiej osobie prosto w oczy. Dla jeszcze lepszego efektu możemy unieść brwi w geście niedowierzania, a nawet lekko podnieść kącik ust, jakbyśmy delikatnie się uśmiechali.
Dlaczego dzięki tej metodzie skutecznie spacyfikujesz agresora? Ekspert tłumaczy, że podane zdanie działa jak lustro – zmuszamy nim rozmówcę do tego, by raz jeszcze przyjrzał się swoim słowom. Większość złośliwych uwag nie jest wynikiem przemyślanej strategii mającej na celu skompromitowanie nas – najczęściej ludzie rzucają je pod wpływem chwili, chcąc przez chwilę poczuć się „górą”. Zadając im pytanie, czy naprawdę mieli na myśli to, co powiedzieli, dajemy im do zrozumienia, że ich komentarz wzbudził nasz dyskomfort i w związku z tym powinni się zreflektować. Zachowujemy przy tym kulturę i klasę, bo nasze pytanie nie ma na celu nikogo zaatakować, a jedynie upewnić się, co rozmówca miał na myśli.
Mówiąc „Naprawdę tak uważasz?”, zmieniamy też dynamikę relacji – mimo że druga strona chciała postawić nas pod ścianą, dzięki naszej reakcji sytuacja się odwróciła i teraz to my jesteśmy w pozycji dominującej, oczekując wyjaśnień. Gdy agresor to wyczuje, z dużym prawdopodobieństwem spuści z tonu i zacznie być dla nas milszy.
Podsumowując, skuteczne reagowanie na złośliwą krytykę nie polega na ignorowaniu jej ani odpłacaniu się tym samym. Najlepszy efekt daje zachęcenie rozmówcy do tego, by zauważył swoje nietaktowne zachowanie i sam się z niego wycofał po zrozumieniu, że przekroczył nasze granice.
A co w sytuacji, gdy trafimy na osobę wyjątkowo jadowitą, która nie będzie chciała uznać swojej winy i zacznie nas jeszcze agresywniej atakować? Wtedy lepiej samemu się wycofać i zaprzestać z nią jakichkolwiek interakcji – najważniejsze jest, że jasno zakomunikowaliśmy, że jej uwagi są dla nas przykre i nie chcemy ich wysłuchiwać.
Czasem jedyne, co możemy zrobić, to ochronić siebie – nie zawsze możemy zmienić czyjąś naturę i od takich osób najlepiej dla swojego komfortu się odciąć.
Artykuł opracowany na podstawie: J. Bowe, „Use this 5-word phrase when someone is rude to you—it’s like ‘holding up a mirror,’ says public speaking expert”, cnbc.com [dostęp: 12.05.2025].