Demencja nie pojawia się z dnia na dzień. Obok czynników genetycznych, które odgrywają znaczącą rolę w rozwoju tego schorzenia, istotna jest suma naszych codziennych nawyków. Niezdrowa dieta, brak ruchu, brak wystarczających kontaktów z innymi ludźmi – to wszystko cegiełka po cegiełce dokłada się do ryzyka powstania zaburzeń pamięci w przyszłości. Do tej listy naukowcy dodają też kolejny ważny czynnik: bezsenność.
Według najnowszych statystyk problemy ze snem deklaruje aż 41% dorosłych Polaków. Ich liczba rośnie każdego roku. Przyczyny? Głównie cywilizacyjne – życie w ciągłym stresie i biegu, a do tego niewystarczająca aktywność fizyczna i niewłaściwe nawyki żywieniowe. To wszystko prowadzi do rozregulowania organizmu i naszego naturalnego zegara biologicznego. Niestety, zmęczenie i przejściowa utrata koncentracji to nie najgorsze skutki przewlekłej bezsenności.
W piśmie „Neurology” opublikowano wyniki badań, które wskazują na wyraźną korelację między niedoborem snu a częstszym występowaniem objawów demencji.
Naukowcy na przestrzeni 5 lat badali aktywność mózgu u 2750 pacjentów, śledząc jednocześnie ich nawyki w zakresie snu. U uczestników eksperymentu, którzy cierpieli na bezsenność, odkryto zmiany w mózgu wskazujące na wyższe ryzyko zaburzeń poznawczych – i to aż o 40%.
Jest jednak bardzo dobra wiadomość: ci z nich, którzy w trakcie badania polepszyli jakość swojego snu, ostatecznie nie wykazywali zwiększonego ryzyka demencji.
– Główna konkluzja z tego badania jest taka, że przewlekła bezsenność może być modyfikowalnym czynnikiem ryzyka pogorszenia funkcji poznawczych – powiedział główny autor badania, dr Diego Carvalho, adiunkt neurologii i specjalista ds. snu w Mayo Clinic Center for Sleep Medicine w Minnesocie. – Nie możemy z całą pewnością stwierdzić, że leczenie bezsenności koniecznie zmniejszy to ryzyko, ponieważ brakuje nam takich danych… ale myślę, że rośnie zainteresowanie tym możliwym kierunkiem – dodał naukowiec.
Choroba Alzheimera, czyli najczęstsza przyczyna demencji, rozwija się pod wpływem zalegających w mózgu szkodliwych białek: beta-amyloidu i białka tau. W trakcie snu toksyczne substancje są neutralizowane, dlatego wysypianie się jest kluczowe dla zachowania prawidłowych funkcji poznawczych. Jeśli jednak sen jest krótki, przerywany lub niewystarczająco głęboki, proces „oczyszczania” nie zachodzi w pełni, co może sprzyjać akumulacji szkodliwych białek.
Co więcej, chroniczny brak snu zwiększa poziom cytokin prozapalnych i nasila stres oksydacyjny. To z kolei prowadzi do uszkodzeń neuronów i zaburzeń w komunikacji między komórkami nerwowymi. W konsekwencji ryzyko choroby Alzheimera także wzrasta.
Ponadto, gdy śpimy, nasz mózg strukturyzuje i utrwala pozyskane za dnia informacje. Sen, zwłaszcza głęboki i REM, jest potrzebny do konsolidacji pamięci i przenoszenia informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. Jego brak powoduje zaś, że nowe wspomnienia nie są skutecznie utrwalane, co prowadzi do pogorszenia pamięci i trudności w uczeniu się.
W świetle najnowszych badań nie jest rozsądne, aby bagatelizować swoje problemy ze snem. Nie jest także normą sypianie po 5-6 godzin dziennie – zdecydowana większość dorosłych ludzi potrzebuje co najmniej 7-8 godzin dobrej jakości, niezakłóconego snu, aby ich mózg funkcjonował prawidłowo, a ryzyko demencji pozostało na niskim poziomie.
Bezsenność można i trzeba leczyć. Jeśli wykorzystaliśmy wszystkie metody dostępne „od ręki”, należy zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który przeprowadzi wywiad i zleci konieczne badania. Na tej podstawie specjalista może pokierować nas dalej do psychiatry, neurologa lub poradni leczenia zaburzeń snu.
Czytaj także: Jak leczyć bezsenność i spać spokojnie? Rozmowa ze specjalistką z Poradni Leczenia Zaburzeń Snu
Źródło: M. Holcombe, „It’s time to address your insomnia — doing so could protect you against dementia, study says”, Cnn.com [dostęp: 15.09.2025].