Przerażają, ale też oswajają z lękiem. Przyprawiają o ciarki, by chwilę później dać satysfakcję z kolejnego odkrytego tropu. Wzbudzają całe spektrum emocji, od których ciężko się odciąć na długo po seansie, a jednocześnie wciągają do reszty i podsycają apetyt. Kryminały i dokumenty true crime od lat zajmują miejsce na szczycie najchętniej oglądanych produkcji filmowych i serialowych. Co w nich pociąga nas najbardziej?
Równie mocno je kochamy, co nas przerażają. Paradoks? Nie do końca, bowiem nasza chęć oglądania historii ze zbrodnią w tle może mieć podłoże psychologiczne, o którym nawet nie mamy pojęcia.
Zmęczeni pracą, obowiązkami, pędem, dojmującą szarością za oknem i wiadomościami o kolejnych wojnach, kryzysach, klęskach żywiołowych, wieczorem planujemy seans serialu, którego fabuła skupia się wokół... zbrodni. Jest w nim dużo zła, krwi, brutalności, ale jest też tajemnica i zagadka, które, razem z bohaterami, pragniemy rozwikłać. Niektóre sceny budzą w nas strach, którego pożądamy. Ów strach to nic innego, jak kontrolowana adrenalina, którą lubi nasz mózg, co rekompensuje przyjemnym dreszczykiem emocji. Tego wielu z nas najczęściej szuka w kryminałach i programach true crime i właśnie za to kochamy je najbardziej.
Z punktu widzenia psychologicznego, produkcje te pozwalają też poznawać nam samych siebie i granice naszego lęku. Oswajają nas z nim, sprawiają, że wprowadzamy go do swojego spokojnego, codziennego życia, mając przy tym nad nim poczucie kontroli. Ich bohaterowie najczęściej dzielą się na dobrych i złych, z czego ci drudzy pokazują najmroczniejsze granice człowieczeństwa niejako utwierdzając nas w przekonaniu, że my sami jesteśmy dobrzy. To pewnego rodzaju komplement, subtelne połechtanie ego, czego skrycie pragnie każdy z nas. Dzięki złym postaciom możemy dodatkowo spotkać się z czymś, co jest ukryte wewnątrz i przez większość czasu nie ma ujścia, pozostając jednocześnie niezwykle pociągające. True crime karmi też naszą podświadomą potrzebę tego, by zło zostało ukarane, a ukazany w nich świat daje wrażenie pełnego policjantów i detektywów, którzy przywracają porządek. To nas uspokaja – a przecież to właśnie spokoju pragniemy po każdym ciężkim dniu.
To wszystko łączy się w całość i kooperuje z kolejnym powodem, dla którego kochamy tego rodzaju produkcje –ciekawością i zamiłowaniem do zagadek i ich rozwiązywania. Bycie „kanapowym śledczym” to bowiem miły przerywnik w codzienności, który pozwala przenieść się do zupełnie innego świata, zająć nim myśli i wciągnąć jak dobry film akcji. Dowodem tego są badania przeprowadzone przez kanał telewizyjny CBS Reality na rynku brytyjskim. Wynika z nich, że większość z nas kocha kryminały i programy true crime, bo... czuje satysfakcję, gdy uda im się rozwiązać ich fabularną zagadkę.
Aż jedna trzecia Brytyjczyków twierdzi, że byłaby w stanie rozwiązać zagadkę morderstwa po zapoznaniu się ze wskazówkami z produkcji telewizyjnych o tematyce kryminalnej. 12 proc. ankietowanych przyznaje dodatkowo, że poradziłoby sobie nawet lepiej niż policja. Inni uważają, że byliby w stanie rozwiązać sprawę zaginionej osoby (18 proc.), oszustwa (17 proc.) i cyberprzestępczości, takiej jak catfishing (13 proc.), dzięki dodatkowym mediom, w tym podcastom i książkom. Co ciekawe, badanie wykazało też, że kryminały spełniają w tym zakresie funkcję edukacyjną. Dzięki książkom, programom telewizyjnym i podcastom o tej tematyce ankietowani dowiedzieli się na przykład, jak testuje się i przechowuje DNA (31 proc.) oraz potrafią rozpoznać
oznaki, że ktoś próbuje ich wykorzystać (24 proc.). Wynikiem tego ponad jedna trzecia (34 proc.) często śledzi historie kryminalne, które pojawiają się w wiadomościach, a 23 proc. próbowało rozwiązać śledztwa – przy czym 62 proc. z nich twierdzi, że zrobiło to z powodzeniem. W rezultacie niemal połowa (42 proc.) respondentów uważa, że byliby dobrymi – lub nawet świetnymi – detektywami, ponieważ zwracają uwagę na szczegóły (64 proc.), lubią rozwiązywać problemy (60 proc.) i są dociekliwi (48 proc.). Jeden na 10 ankietowanych posunął się nawet do stwierdzenia, że ma predyspozycje potrzebne do rozszyfrowania najbardziej skomplikowanych spraw.
Dr Julia Shaw, psycholożka kryminalna i gospodyni programu CBS Reality „Mordercy: Uchwyceni kamerą”, odnosi się do wyników badań z dystansem, przypominając, że to, co widzimy na ekranach, jest tak naprawdę tylko urywkiem pracy prawdziwych śledczych. „Bycie »kanapowym detektywem« jest świetne, ale pamiętajcie, że my, twórcy dokumentów o prawdziwych zbrodniach, kondensujemy miesiące lub lata pracy policji do mniej niż godziny” – mówi. I dodaje: „Nie lekceważcie żmudnej pracy związanej z rozwiązywaniem rzeczywistych przestępstw – tych wszystkich ślepych zaułków, niejednoznacznych dowodów, stosów dokumentacji, oczekiwania na nakazy przeszukania czy przypadków, które pozostają nierozwiązane. Zatraćcie się w roli detektywa, poczujcie dreszcz emocji, ale pamiętajcie, że prawdziwa praca wymaga znacznie więcej cierpliwości i wytrwałości, niż pokazuje to telewizja”.
Badanie CBS Reality na rynku brytyjskim zostało zlecone przez kanał telewizyjny CBS Reality z okazji premiery 2. sezonu serii „Mordercy: Uchwyceni kamerą”, która odbędzie się 20 stycznia. Dr Julia Shaw pełni w serialu funkcję narratorki – przedstawia kontekst zabójstw, analizuje psychologię morderstw i wyjaśnia, co popycha ludzi do zbrodni. „W serialu »Mordercy: Uchwyceni kamerą« widzowie mogą zobaczyć prawdziwe nagrania wideo dokumentujące poważne przestępstwa. To, czego nie pokazujemy, to jak trudne było dla policji – i dla nas – zebranie tych wszystkich materiałów i zinterpretowanie ich” – mówi dr Shaw.
„Mordercy: Uchwyceni kamerą” to wyjątkowy serial, który wykorzystuje ekskluzywne materiały filmowe i dogłębną analizę nagrań wideo i audio, które doprowadziły do skazania zabójców w USA i Wielkiej Brytanii. Zawiera zeznania świadków, niepublikowane wcześniej nagrania z kamer CCTV, monitoring domowy, materiały z kamer policyjnych i telefonów komórkowych, a także analizę psychologiczną poszczególnych osób i ich motywów. Każdy z jego dziesięciu odcinków bada po dwie różne sprawy z Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, wszystkie rozwiązane przy pomocy nowoczesnej technologii.
Jeśli więc kochasz kryminały i większość twoich odczuć była podobna do tych, którą wyrazili brytyjscy respondenci, obejrzyj serial, by dowiedzieć się więcej na temat etapów rozwiązywania kryminalnych zagadek. Premierowy odcinek 2. sezon serialu „Mordercy: Uchwyceni kamerą” zadebiutuje w poniedziałek, 20 stycznia 2025 roku o 21:00 na kanale CBS Reality. Emisja kolejnych odcinków w dni powszednie do 31 stycznia o tej samej porze.