Co tatuaż mówi o osobie, która go nosi? I czy w ogóle jest w stanie coś powiedzieć? Według badań naukowych… to skomplikowane. Faktem jest, że u ludzi wytatuowanych pewne cechy charakteru występują częściej. Z drugiej strony badania sugerują, że ocenianie kogoś po tym, jakiego rodzaju ma tatuaż (kolorowy, zabawny, mroczny, przerażający itd.), może być zwodnicze. Przyjrzyjmy się ustaleniom naukowców.
Podobno tatuaże zaczynają być passé. Nie zmienia to faktu, że według CBOS nosi je mniej więcej co 10 Polak. Badania z 2022 roku powiedziały nam też co nieco o profilu społecznym przeciętnego posiadacza tatuaży. Statystycznie jest to osoba młoda (najwięcej „dziar” mają osoby z przedziału wiekowego 25 lat – 34 lata) oraz słabo wykształcona. Wśród ankietowanych z wykształceniem wyższym 4% miało tatuaże, a wśród osób z wykształceniem podstawowym i zawodowym – 10%. Badanie CBOS ujawniło też, że najczęściej swoje ciało zdobią mieszkańcy średnich miast.
Ogółem, jako społeczeństwo, mamy tendencję do dość stereotypowego i pochopnego oceniania osób z tatuażami. Częściej jest to osąd negatywny niż pozytywny. Aż 50% osób przepytanych przez CBOS w 2022 roku stwierdziło, że „tatuaże szpecą ciało”. Podobają się natomiast 30% ankietowanych. Już sam ten fakt każe podejrzewać, że ludzie wytatuowani na starcie oceniani są gorzej. Nie pomagają też historyczne konotacje – kilkadziesiąt lat temu tatuowanie ciała charakterystyczne było dla więźniów i środowisk przestępczych. Utarło się przekonanie, że rysunki na ciele to cecha osób „z marginesu”. Niestety, takie skojarzenie wciąż jest głęboko zakorzenione w społecznej świadomości i sprawia, że wiele osób (zwłaszcza starszych) ma podejrzliwy stosunek do posiadaczy „dziar”.
Odejdźmy jednak od społecznych statystyk i skupmy się na badaniach psychologicznych. Czy da się wyciągnąć jakieś wnioski na temat cech charakteru osoby, która nosi tatuaż? Oto trzy zaskakujące ustalenia, do których doszli naukowcy.
Do takiego wniosku doszli naukowcy, którzy w 2012 roku przeprowadzili badania na próbie 540 osób, wśród których 120 miało tatuaż. Badani mieli wypełnić kwestionariusz psychologiczny, tzw. Test Wielkiej Piątki, który ocenia nasilenie wybranych cech osobowości. Są to: otwartość na doświadczenia, sumienność, ekstrawersja, ugodowość i neurotyczność. Naukowcy zauważyli, że w grupie z tatuażami więcej osób osiągało istotnie wyższe wyniki w zakresie ekstrawersji, poszukiwania doznań i potrzeby bycia wyjątkowym. Może to sugerować, że ludzie wytatuowani czują większą potrzebę ekspresji oraz są bardziej otwarci na nowe doznania i eksperymenty.
Dowodów na tę tezę dostarcza szereg badań psychologicznych z ostatnich 25 lat.
Badania „Forbes’a” z 2001 roku, które przeprowadzono wśród 450 studentów college’u, wykazały, że osoby wytatuowane częściej angażują się w zachowania ryzykowne, takie jak używanie substancji psychoaktywnych czy seks bez zabezpieczeń. Kolejne badanie, tym razem na nastolatkach w wieku 14–18 lat (Roberts i wsp., 2004) pokazało, że młodzież z tatuażami osiągała wyższe wyniki w zakresie poszukiwania przygód i częściej wykazywała potrzebę nieprzewidywalnych wrażeń. Z kolei Dickson i współautorzy (2015) dowiedli, że osoby z tatuażami częściej podejmują decyzje impulsywne, preferując natychmiastowe gratyfikacje kosztem długoterminowych korzyści. Badania niemieckich psychologów (Wohlrab et al., 2007) zasugerowały ponadto, że tatuaże bywają formą ekspresji indywidualizmu i sprzeciwu wobec społecznych oczekiwań.
O ile sam fakt, że ktoś lubi zdobić swoje ciało, może dać nam pewną wskazówkę co do jego osobowości, to już rodzaj posiadanego tatuażu raczej nie ma związku z konkretnymi cechami charakteru. Najnowsze badania naukowe opublikowane w „Journal of Research in Personality” udowodniły, że nie zachodzi żaden związek między rodzajem tatuażu a usposobieniem jego posiadacza.
Osobom biorącym udział w badaniu polecono ocenić czyjś charakter na podstawie jego tatuaży. Ankietowani kojarzyli więc radosne i kolorowe tatuaże z wyższym poziomem ugodowości, a motywy związane ze śmiercią – z neurotycznością oraz niższą ugodowością. Po skonfrontowaniu tych obserwacji z wynikami ankiet psychologicznych osób, które nosiły tatuaże, okazało się, że większość tych założeń była błędna. Ci, którzy mieli śmieszne i kolorowe „dziary”, wcale nie deklarowali, że są ugodowymi optymistami, a ci z niepokojącymi wzorami nie byli neurotycznymi buntownikami. Sugeruje to, że doszukiwanie się w kimś jakichś konkretnych cech tylko dlatego, że na plecach ma wytatuowanego groźnego wilka, trupią czaszkę albo kanarka Tweety’ego, jest obarczone sporym ryzykiem błędu. Jeśli chcesz lepiej zrozumieć drugiego człowieka, musisz wyjść poza założenia oparte na wyglądzie i poznać go na drodze realnej rozmowy – a nie tylko obserwacji.