1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Zdrowie

Zapalenie migdałków – objawy i leczenie

Powiększone migdałki i ich ból świadczą o stanie zapalnym. Najczęściej występuje on symetrycznie, choć zdarzają się dolegliwości jednostronne. Objawy to ból, przekrwienie i obrzęk. (Fot. iStock)
Powiększone migdałki i ich ból świadczą o stanie zapalnym. Najczęściej występuje on symetrycznie, choć zdarzają się dolegliwości jednostronne. Objawy to ból, przekrwienie i obrzęk. (Fot. iStock)
Migdałki obwinia się o nawracające infekcje uszu i anginy, oddychanie przez usta i bezdech senny. Choć są małe, pełnią całkiem ważną funkcję w naszym organizmie. Jaką? Czym jest zapalenie migdałków i czy jest zaraźliwe? Na te i inne pytania odpowiada dr n. med. Piotr Pawlas z Centrum Medycznego MAVIT.

Czy zapalenie gardła i zapalenie migdałków to to samo? Jeśli nie – czym się różnią?
Zapalenie gardła jest stanem zapalnym wyłącznie śluzówki gardła. Najczęściej wywoływane jest zakażeniem wirusowym i w większości przypadków objawia się bólem gardła oraz stanem podgorączkowym lub gorączką. Z kolei zapalenie migdałków to stan zapalny układu limfatycznego. Ma ono zdecydowanie cięższy przebieg, a dodatkowo mogą mu towarzyszyć wymioty. Zapalenie migdałków jest spowodowane zakażeniem bakteryjnym lub mieszanym: bakteryjnym i wirusowym. W jego leczeniu niezbędne są antybiotyki – w przeciwieństwie do zapalenia gardła, przy którym wystarczą leki przeciwzapalne.

Które migdałki są widoczne dla ludzkiego oka, a które nie?
W badaniu ogólnym widoczne są jedynie migdałki podniebienne (zwane bocznymi) i czasem migdałek językowy, gdy jest powiększony. Znajduje się on na nasadzie języka.

No właśnie, gdy mówimy o migdałkach, zazwyczaj mamy na myśli migdałki podniebienne. Po co one w ogóle są i jaką pełnią funkcję?
Migdałki podniebienne są częścią układu limfatycznego, w skład którego wchodzą węzły chłonne (migdałki są właśnie skupiskami węzłów chłonnych). W obrębie gardła tworzą pierścień ochronny Waldeyera, do którego – poza migdałkami bocznymi – należą: migdałek gardłowy (często mylony z języczkiem zwisającym u wejścia do gardła), językowy, migdałki trąbkowe oraz „porozrzucane na tylnej ścianie gardła grudki chłonne”. Całość pełni funkcję ochronną organizmu – po kontakcie z drobnoustrojem migdałki mobilizują układ odpornościowy do walki z infekcją.

Co oznaczają powiększone migdałki?
Powiększone migdałki i ich ból świadczą o stanie zapalnym. Najczęściej występuje on symetrycznie, choć zdarzają się dolegliwości jednostronne. U dorosłych objawami zapalenia migdałków są: ból, przekrwienie i obrzęk. Czasem pojawiają się też wymioty oraz gorączka i powiększenie węzłów chłonnych. Przy zakażeniu bakteryjnym objawy są bardziej nasilone.

A jak jest w przypadku dzieci – czy objawy się różnią?
U dzieci przebieg jest bardziej ostry.

Dlaczego? Czy wynika to z anatomii?
Układ chłonny dziecka jest bardziej „wyczulony” i częściej reaguje wysoką gorączką i wymiotami (przez co łatwiej dochodzi do odwodnienia). Natomiast organizm dorosłego ma już pewną „pamięć immunologiczną” i łatwiej radzi sobie z zakażeniami.

A jak leczy się zapalenie migdałków? Kiedy konieczny jest antybiotyk?
Leczenie wynika z etiologii, czyli przyczyny choroby. Wiele zależy też od obrazu gardła i towarzyszących objawów. O potrzebie włączenia antybiotykoterapii decydują stan ogólny pacjenta oraz wynik morfologii z rozmazem.

Ale jakie konkretnie kryteria decydują o tym, że pacjent ma dostać antybiotyk? Jakie parametry trzeba zbadać w ogólnym badaniu krwi?
Zazwyczaj lekarze mogą sobie pozwolić na obserwację pacjenta do 48 godzin. Jeżeli jego stan ogólny się poprawia – pozostajemy przy lekach przeciwzapalnych. W tym czasie wykonujemy także morfologię z rozmazem. Na zakażenie bakteryjne wskazuje przewaga neutrofilii (neutrofile to grupa leukocytów, rodzaj komórek układu odpornościowego). Można również wykonać szybki test wymazowy, jeśli jest podejrzenie anginy paciorkowcowej (czyli tej najgroźniejszej). Wynik otrzymujemy po ok. 10 minutach – dodatni świadczy o konieczności antybiotykoterapii.

Czy w związku z tym dobrym standardem jest robienie wymazu z migdałków?
Nie, takie wymazy nie mają uzasadnienia.

Skąd wobec tego wiemy, jaką konkretnie bakterię leczymy? Nie zdarzają się bakterie oporne na antybiotyki nawet o szerokim spektrum działania? Czy wymazy nie są wskazane nawet przy nawracającej anginie?
Włączając do leczenia antybiotyki, bazujemy na wskazaniach epidemiologów. Wyniki wymazów często docierają do lekarzy po tygodniu, a czasem jeszcze później, co sprawia, że może być za późno na włączenie antybiotykoterapii celowanej. Niestety, w mojej ocenie, zbyt często stosuje się antybiotyki, które wyjaławiają organizm, ponieważ niszczą wszystkie drobnoustroje – nawet te, które są nam potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Trzeba pamiętać o tym, że sam ból gardła nie świadczy o anginie i nie możemy wtedy rozpoczynać antybiotykoterapii.

Czy zapalnie migdałków jest zaraźliwe?
Tak, przenosi się drogą kropelkową.

Jak w związku z tym postępować, żeby nie zarazić innych?
Przede wszystkim należy izolować osoby chore od pozostałych domowników. Dobrym rozwiązaniem jest także maseczka. Nie wspominając o zachowaniu odpowiedniej higieny osobistej i częstym wietrzeniu pomieszczeń.

A dlaczego właściwie zapalenie migdałków nawraca?
Jest wiele przyczyn nawracania zapalenia migdałków, m.in. obniżona odporność czy kontakt z chorymi (choćby poprzez żłobki i przedszkola). Poza tym ich przerost lub współistniejące alergie powodują nieprawidłowy tor oddychania, który sprawia, że osoba oddychająca ustami nie oczyszcza powietrza. Wysusza wtedy śluzówkę gardła, przez co brak bariery śluzowej ułatwia wnikanie drobnoustrojów do organizmu.

Kiedy więc należy usunąć migdałki – u dziecka i u dorosłego?
Usuwamy migdałki w przypadku, kiedy stanowią ognisko zapalne (częste stany zapalne, stałe przekrwienie, powiększenie węzłów chłonnych), a także w przypadku asymetrycznego przerostu – w tym wypadku konieczne jest badanie histopatologiczne po zabiegu. Innym wskazaniem do zabiegu jest także przebycie ropnia okołomigdałkowego, bo inaczej może wystąpić jego nawrót.

U dzieci z kolei często dochodzi do przerostu migdałków podniebiennych z powodu częstych infekcji lub czynników genetycznych. Należy wtedy wykonać przycięcie migdałków, które poprawia drożność dróg oddechowych i zmniejsza liczbę infekcji.

Czyli które migdałki się usuwa?
U dorosłego usuwamy migdałki podniebienne, a u dzieci podniebienne i gardłowe.

A co nam właściwie daje usunięcie migdałków? Czy powikłania poanginowe są groźne?
Jeżeli została dokonana prawidłowa klasyfikacja do zabiegu, usunięcie migdałków powoduje pozbycie się ogniska zapalnego, co poprawia stan ogólny organizmu. Przez to unikamy możliwości powikłań, choćby wspomnianego powyżej ropnia okołomigdałkowego. Usunięcie migdałków eliminuje również możliwość rozprzestrzeniania się w krwioobiegu toksyny paciorkowcowej, tj. antystreptolizyny 0 (ASO), która skupia się w obrębie pewnych narządów – mięsień sercowy, stawy, nerki – mogąc je uszkadzać.

Jakimi konkretnie chorobami grożą przewlekłe anginy?
Przede wszystkim reumatoidalnym zapaleniem stawów, nabytymi wadami serca i kłębuszkowym zapaleniem nerek.

A co w takim razie chroni nas (nasze oskrzela, płuca) przed zakażeniem, gdy usuniemy migdałki?
Tak jak wspomniałem wcześniej, migdałki tworzą pierścień ochronny Waldeyera. Usunięcie migdałków bocznych i ewentualnie gardłowego nie powoduje wielkich strat, bo pozostałe przejmują ich rolę.

Czy zdarzają się skutki uboczne usunięcia migdałków?
Czasem na skutek rozległego zabiegu może w przyszłości powstać tzw. suche gardło, czyli zanik śluzówki, ponieważ w miejsce śluzówki pokrywającej migdałki powstaje blizna po zabiegu, która nie jest już pełnowartościową śluzówką.

dr n. med. Piotr Pawlas: specjalista otolaryngologii i otolaryngologii dziecięcej, absolwent Wydziału Lekarskiego w Zabrzu Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. Autor i współautor kilku publikacji naukowych. Członek Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi oraz Polskiego Towarzystwa Otolaryngologów Dziecięcych. Przyjmuje w CM MAVIT w Katowicach. dr n. med. Piotr Pawlas: specjalista otolaryngologii i otolaryngologii dziecięcej, absolwent Wydziału Lekarskiego w Zabrzu Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. Autor i współautor kilku publikacji naukowych. Członek Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi oraz Polskiego Towarzystwa Otolaryngologów Dziecięcych. Przyjmuje w CM MAVIT w Katowicach.

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze