Dlaczego jedni nie wyobrażają sobie życia bez przytulania, a inni odruchowo się odsuwają? Najnowsze badania pokazują, że za niechęcią do dotyku często stoją styl przywiązania i tzw. mroczna triada osobowości. To ona sprawia, że dotyk bywa źródłem czułości, ale też narzędziem manipulacji.
Dotyk od zawsze był jednym z najważniejszych sposobów wyrażania emocji. Przytulenie potrafi ukoić lęk, dotknięcie dłoni dodaje otuchy, a pocałunek wzmacnia więź między dwojgiem ludzi. Dla wielu osób bliskość fizyczna jest nie tylko źródłem przyjemności, ale wręcz niezbędnym elementem poczucia bezpieczeństwa i miłości. A jednak istnieje spora grupa osób, które reagują zupełnie inaczej. Na próby przytulenia odpowiadają napięciem, wycofaniem albo wręcz silnym dyskomfortem. Badacze wskazują, że powody tej niechęci mogą sięgać głęboko w psychikę, a nawet wiązać się z tzw. mroczną triadą osobowości.
Psycholożka Susan Krauss Whitbourne, opisując badania Emily Ives i zespołu z Uniwersytetu Binghamton, podkreśla, że „dotyk nie zawsze jest odbierany pozytywnie ani używany w dobrej wierze przez niektóre osoby”. Naukowcy mówią o awersji do dotyku, czyli sytuacji, w której fizyczny kontakt nie daje ukojenia, lecz budzi dyskomfort, a nawet lęk. Istnieje również druga, równie niepokojąca strona, czyli dotyk przymusowy, kiedy bliskość staje się narzędziem kontroli i manipulacji zamiast wyrazem miłości.
Reakcja na dotyk okazuje się ściśle związana ze stylem przywiązania. Osoby o unikającym stylu przywiązania częściej dystansują się od fizycznej bliskości, bo kojarzy im się ona z utratą niezależności. Z kolei osoby o lękowym stylu przywiązania próbują za pomocą dotyku zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa, co nierzadko prowadzi do zachowań odbieranych jako natarczywe i kontrolujące. W obu przypadkach dotyk traci swoje pierwotne znaczenie. Zamiast bowiem budować więź, staje się źródłem napięcia.
Jeszcze bardziej złożona sytuacja pojawia się w przypadku osób, u których obecne są cechy tzw. mrocznej triady, czyli narcyzmu, psychopatii i makiawelizmu. „Osoby z wysokimi wynikami w zakresie mrocznej triady próbują manipulować swoimi partnerami, albo zyskując nad nimi kontrolę (dotyk przymusowy), albo regulując stopień dopuszczanej bliskości (dotyk awersyjny)” – wyjaśniają autorzy badań. W praktyce oznacza to, że dotyk przestaje być narzędziem czułości, a staje się sposobem dominacji lub odgradzania się od drugiej osoby.
Badacze zauważyli również wyraźne różnice między kobietami i mężczyznami. U kobiet z niepewnym stylem przywiązania i cechami mrocznej triady unikanie dotyku często stawało się formą manipulacji partnerem. U mężczyzn natomiast styl lękowy wiązał się częściej ze skłonnością do dotyku przymusowego, szczególnie w sytuacjach zazdrości i potrzeby kontroli.
W codziennym życiu może się wydawać, że odrzucenie przytulenia to drobny gest bez większego znaczenia. Tymczasem podejście do dotyku potrafi głęboko wpłynąć na jakość związku. Whitbourne podkreśla, że niechęć do bliskości fizycznej nie zawsze jest oznaką braku uczuć. „Może nie zdawałaś sobie sprawy, że ktoś odsuwa się od twojego dotyku nie dlatego, że nie darzy cię uczuciem, ale po prostu nie lubi fizycznego kontaktu” – pisze badaczka.
Czytaj także: Brak czułości w związku – jak zrozumieć i wspólnie rozwiązać ten problem?
Świadomość tych mechanizmów może uchronić przed nieporozumieniami. Partner, który nie przepada za dotykiem, wciąż może głęboko kochać. Po prostu wyraża swoje emocje inaczej. To także wskazówka, że czułość nie musi ograniczać się wyłącznie do kontaktu fizycznego. Równie wartościowe są rozmowy, troska, wspólne aktywności czy poświecenie komuś swojej uwagi.
Źródło: S. Krauss Whitbourne, „Why Some People Just Don’t Want to Be Touched”, psychologytoday.com [dostęp: 23.09.2025]