Zaniedbanie emocjonalne w dzieciństwie może na długo odcisnąć piętno na dorosłym życiu – wpływa na samoocenę, relacje oraz sposób radzenia sobie z emocjami. Czy dostrzegasz jego skutki u siebie? Oto 10 sygnałów, które mogą na to wskazywać, oraz praktyczne wskazówki, jak krok po kroku zacząć sobie z nimi radzić.
Zaniedbanie emocjonalne w dzieciństwie to doświadczenie, które potrafi głęboko wpłynąć na dorosłe życie. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, jak brak odpowiedniego wsparcia w młodym wieku może kształtować ich zachowanie, relacje i sposób postrzegania siebie. Psychologowie zwracają uwagę, że „nadmierne zaniedbanie” (ang. over-neglect) to pojęcie określające nie tylko brak opieki emocjonalnej, ale także intensywność i długotrwałość tego rodzaju doświadczeń. Choć nie jest to termin kliniczny, eksperci twierdzą, że osoby, które doświadczyły tego rodzaju zaniedbania, często przejawiają w dorosłym życiu pewne cechy, które mogą utrudniać ich funkcjonowanie w relacjach interpersonalnych i życiu zawodowym.
Jak zauważa dr Gayle MacBride z Veritas Psychology Partners, zaniedbanie można porównać do braku troski o roślinę. – Zwykłe zaniedbanie może prowadzić do więdnięcia, ale nadmierne zaniedbanie oznacza, że roślina nie była podlewana od bardzo dawna – zaczyna usychać i tracić szansę na regenerację – tłumaczy ekspertka. Podobnie działa to w przypadku ludzi – wieloletni brak wsparcia emocjonalnego skutkuje głębokimi ranami, które przejawiają się w dorosłości.
Oto 10 najczęstszych cech, które mogą charakteryzować osoby doświadczające nadmiernego zaniedbania emocjonalnego w dzieciństwie.
Osoby zaniedbane emocjonalnie w dzieciństwie często uciekają w zachowania mające na celu stłumienie emocjonalnego bólu, takie jak kompulsywne oglądanie telewizji lub wielogodzinne przeglądanie mediów społecznościowych.
– To sposób na unikanie bólu wynikającego z niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych – tłumaczy dr Ernesto Lira de la Rosa, psycholog i doradca Hope for Depression Research Foundation.
Tego typu mechanizmy, choć chwilowo przynoszą ulgę, nie pomagają w rozwiązaniu problemu i mogą prowadzić do pogłębienia poczucia izolacji.
Dr Sanam Hafeez, neuropsycholog, wskazuje, że osoby te często albo tłumią swoje emocje, co sprawia, że wydają się chłodne i zdystansowane, albo reagują nadmiernie na sytuacje, które tego nie wymagają.
– Zaniedbanie emocjonalne uczy dzieci, że muszą ignorować swoje uczucia, aby uniknąć dalszego bólu – wyjaśnia dr Hafeez.
Dorosłe życie z takim wzorcem emocjonalnym może prowadzić do konfliktów interpersonalnych i trudności w budowaniu zdrowych relacji.
Ludzie, którzy doświadczyli zaniedbania emocjonalnego, często uczą się, że nie mogą polegać na innych, co skutkuje nadmiernym dążeniem do samowystarczalności.
– Mogą unikać proszenia o pomoc, postrzegając to jako oznakę słabości – zauważa dr Hafeez.
Choć może to być postrzegane jako siła i niezależność, w rzeczywistości prowadzi do wypalenia i osamotnienia, ponieważ brakuje wsparcia ze strony innych ludzi.
Brak zdrowych granic to kolejna konsekwencja zaniedbania.
– Dzieci uczą się, że ich potrzeby i pragnienia są nieistotne, co w dorosłości prowadzi do sytuacji, w których czują się wykorzystywane – tłumaczy dr Hafeez.
Osoby te często mają trudności z powiedzeniem "nie" lub wyznaczeniem granic, co prowadzi do nadmiernego obciążania się obowiązkami.
Osoby nadmiernie zaniedbane emocjonalnie w dzieciństwie często próbują uszczęśliwiać innych, nawet kosztem własnego komfortu. W ten poszukują aprobaty, której brakowało im w dzieciństwie.
– Mogą nieustannie szukać uznania, np. podejmując się dodatkowych zadań w pracy, mimo że są już wyczerpane – podkreśla dr Lira de la Rosa.
Taka postawa może prowadzić do wypalenia zawodowego i poczucia niedocenienia.
Brak wiary w siebie to typowy problem tych, którzy nigdy nie otrzymali potwierdzenia swojej wartości jako dzieci.
– Jeśli w dzieciństwie nikt nie pokazywał im, że są coś warci, mogą dorastać z poczuciem, że ich wartość w ogóle nie istnieje – mówi dr Lira de la Rosa.
Osoby z niską samooceną często unikają wyzwań lub rezygnują z dążenia do celów, obawiając się porażki. – To może objawiać się myślami typu: „Nie zasługuję na awans” albo „Nie jestem godny/-a miłości partnera” – dodaje ekspertka.
Osoby zaniedbane emocjonalnie w dzieciństwie często obawiają się, że zostaną opuszczone, nawet w stabilnych relacjach.
– Mogą być nadmiernie zależne lub wycofywać się emocjonalnie w obawie przed odrzuceniem – wyjaśnia dr Hafeez.
Taki lęk może powodować trudności w utrzymaniu zdrowych relacji międzyludzkich, a także nadmierne reagowanie na drobne nieporozumienia.
Brak zaufania to częsty skutek zaniedbania emocjonalnego.
– Może to obejmować trudności w budowaniu relacji czy nieufność wobec autorytetów – zauważa dr Gayle MacBride.
Nieufność ta często przekłada się na problemy w miejscu pracy lub w relacjach romantycznych, gdzie każda sytuacja jest interpretowana jako potencjalne zagrożenie.
Dr MacBride podkreśla, że brak zaufania może prowadzić do problemów w relacjach międzyludzkich, takich jak unikanie bliskości czy nadinterpretowanie drobnych nieporozumień.
– Przykładowo, brak komplementu od partnera/partnerki może być interpretowany jako znak, że już nie jestem atrakcyjna/-y – dodaje ekspert.
Osoby zaniedbane emocjonalnie w dzieciństwie są bardziej narażone na przewlekłe problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak zaburzenia lękowe i depresja.
Już od najmłodszych lat uczymy się, jak funkcjonuje świat. W przypadku nadmiernego zaniedbania możemy dojść do wniosku, że nie mamy wpływu na swoje życie ani otoczenie – tłumaczy dr MacBride.
To poczucie bezradności może prowadzić do przekonania, że wysiłki nie przynoszą rezultatów, co z kolei pogłębia przygnębienie i wzmacnia lęki.
Zaniedbanie emocjonalne to bolesne doświadczenie, ale nie oznacza wyroku na całe życie. Psychologowie wskazują trzy kluczowe kroki, które mogą pomóc w procesie odbudowy równowagi emocjonalnej.
1. Zrozumienie i przetworzenie dynamiki rodzinnej
Rozpoznanie wzorców, które doprowadziły do zaniedbania, może być ważnym krokiem w zrozumieniu swoich uczuć i reakcji.
– Zrozumienie kontekstu rodzinnego nie oznacza usprawiedliwiania krzywdzących zachowań, ale daje możliwość wglądu w ich przyczyny – podkreśla dr Hafeez.
Rozważ skorzystanie z terapii rodzinnej lub prowadzenie dziennika, w którym będziesz zapisywać swoje refleksje, aby lepiej zrozumieć swoje relacje z bliskimi.
2. Ponowne połączenie z własnymi emocjami
Osoby zaniedbane emocjonalnie często mają trudności z rozpoznaniem i wyrażaniem swoich uczuć. Terapia i rozmowy z zaufanymi osobami mogą pomóc w odzyskaniu kontaktu z emocjami.
– Musisz zrozumieć, że twoje uczucia są prawdziwe i zacząć rozwijać sposoby na łagodzenie ich w zdrowy sposób – mówi dr MacBride.
3. Cierpliwość
Proces zdrowienia wymaga czasu i wyrozumiałości. Zaniedbanie emocjonalne jest wynikiem wieloletnich doświadczeń, więc zmiana wzorców myślenia i zachowania również będzie wymagała cierpliwości.
– To maraton, nie sprint. Daj sobie czas i przestrzeń na rozwój – radzi dr MacBride.
Źródło: „People Who Were 'Overly Neglected' in Childhood Often Display These 10 Traits as Adults, Psychologists Say”, parade.com [dostęp: 14.01.2025]