Endometrioza i migrena mają wiele cech wspólnych, jeśli chodzi o epidemiologię, patogenezę oraz fizyczne lub psychiatryczne choroby towarzyszące – podkreśla dr Hanna Stolińska.
Migrena to zaburzenie neurologiczne, które bardzo często dotyka kobiety w wieku rozrodczym. Migreny zwykle występują jako nawracające epizodyczne bóle głowy i często mają następujące cechy: jednostronne umiejscowienie, jakość pulsująca, intensywność od umiarkowanej do ciężkiej i pogorszenie samopoczucia przy rutynowej aktywności fizycznej. Ponadto ataki mogą być powiązane z objawami nudności, światłowstrętu lub nadwrażliwości na dźwięki. Endometrioza i migrena mają wiele cech wspólnych, jeśli chodzi o epidemiologię, patogenezę oraz fizyczne lub psychiatryczne choroby towarzyszące.
Wczesna pierwsza miesiączka, dobrze znany czynnik ryzyka endometriozy, jest również związana ze zwiększonym ryzykiem migreny. Także obfite krwotoki miesiączkowe są powszechne zarówno u kobiet cierpiących na migrenę, jak i tych z endometriozą. Pacjentki z migreną i endometriozą są bardziej podatne na zaburzenia nastroju i ból niż osoby miewające migrenę, lecz bez stwierdzonej endometriozy.
Mężczyźni również cierpią na migreny – 20% doznaje jej w pierwszym dziesięcioleciu życia, a 23% w drugim i trzecim dziesięcioleciu – podczas gdy pośród kobiet 9% doświadcza jej w pierwszym dziesięcioleciu swojego życia, 34% w drugim i 30% w trzecim. Specyfika działania żeńskich hormonów pomaga wyjaśnić te różnice. Kobiece hormony występują w dużych ilościach u kobiet w wieku rozrodczym, a ich niedobór jest odnotowywany po menopauzie. Tak jak wspomniałam wcześniej, hormony te odgrywają kluczową rolę w rozwoju endometriozy. Doustne środki antykoncepcyjne mogą również zaostrzać migreny, ale już te zawierające tylko progestagen nierzadko zmniejszają częstotliwość napadów migrenowych. Podczas menopauzy, kiedy dochodzi do obniżenia poziomu żeńskich hormonów w organizmie, może dojść do osłabienia objawów migreny. Ale też terapia hormonalna kobiet po menopauzie często wiąże się ze zwiększoną podatnością na migrenowe bóle głowy.
Chociaż endometrioza jest związana z większym ryzykiem wystąpienia migren, co czyni ją chorobą współistniejącą, potrzebne są dodatkowe badania, aby określić, co leży u podstaw tej korelacji.
Często zapomina się o związku diety z pojawieniem się migren. Istnieją produkty, które wyzwalają pojawienie się bólów głowy. Są to głównie kofeina, czekolada i napoje alkoholowe. Podobnie działają cytrusy oraz owoce suszone, produkty nabiałowe, w tym sery dojrzałe, orzechy, nasiona, mięso, ryby, drób, drożdże oraz dodatki do żywności, takie jak aspartam, glutaminian sodu czy białko hydrolizowane pochodzenia roślinnego. Regularność spożywania posiłków również ma wpływ na wystąpienie dolegliwości. Bóle pojawiają się wskutek głodu, opóźniania pór przyjmowanych posiłków bądź ich opuszczania, szczególnie dotyczy to śniadań. Ważną informacją jest fakt, że ataki migren występują zazwyczaj po 24–48 godzinach od spożycia określonego posiłku, stąd też produkt powodujący ból często jest trudny do ustalenia. Według Kanadyjskiego Towarzystwa Medycznego „spożycie żywności, w skład której wchodzą azotyny, aspartam, glutaminian sodu oraz nakładające się działanie spożytej żywności z wysoką zawartością przekaźników nerwowych, takich jak tyramina, tyrozyna, fenyloalanina, histamina, kojarzone jest z pojawieniem się migrenowych bólów głowy (…)”.
Tyramina, fenyloalanina i histamina powodują rozszerzanie bądź zwężanie naczyń krwionośnych. Tyramina powstaje poprzez rozkład białek fermentującej bądź zbyt długo przechowywanej żywności. Prowadzi do uwalniania noradrenaliny z neuronów, co skutkuje często szybkim wzrostem ciśnienia krwi, kołataniem serca, wymiotami, mdłościami czy właśnie bólami głowy. Tyramina w dużych ilościach występuje w alkoholu (głównie piwie oraz winie), produktach marynowanych, rybach wędzonych i solonych, czekoladzie, drożdżach, wątrobie wołowej i drobiowej, koncentratach mięsnych, miąższu pomarańczy, figach czy bobie. Sos sojowy, kwaśna śmietana, rodzynki, szpinak, jogurty, pomidory, awokado czy przejrzałe banany zawierają jej umiarkowaną ilość. Z kolei fenyloalanina w zbyt wysokim stężeniu powoduje spadek poziomu serotoniny – neuroprzekaźnika ośrodkowego układu pokarmowego. W konsekwencji dochodzi do obniżenia przepływu krwi w mózgu oraz wystąpienia migrenowych bólów głowy.
Produktami bogatymi w fenyloalaninę są: mięso, ryby, mleko oraz jego przetwory, jaja, produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, kakao, czekolada, a także orzechy. Histamina zawarta jest w produktach fermentowanych, a więc w kiszonkach, piwach, serach, suszonych kiełbasach, rybach marynowanych i wędzonych, jogurtach oraz szpinaku. Związek ten występuje naturalnie w ludzkim organizmie, pobudza wydzielanie kwasu żołądkowego oraz pełni funkcję mediatora procesów zapalnych. Pobudzenie receptorów histaminowych przyczynia się do rozszerzenia naczyń krwionośnych. W konsekwencji dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego oraz większej częstości skurczów serca.
Kolejną grupą związków mających wpływ na częstotliwość występowania bólów migrenowych są azotany oraz azotyny. Według zaleceń FAO/ WHO, dzienne dopuszczalne pobranie azotanów przez organizm wynosi do 5 mg/kg masy ciała, a azotynów do 0,2 mg/kg masy ciała. Azotany znajdują się w tkankach warzyw uprawianych w glebie, takich jak sałata, rzodkiewka, kalarepa, koper, szpinak, burak ćwikłowy, kapusta, marchew, ogórek czy kalafior. Do jednych z bardziej znanych konserwantów żywności należy azotan sodu. Występuje on jako dodatek do mielonek konserwowych, szynki, bekonu, kiełbas, hot dogów czy innych wędzonych lub konserwowych produktów mięsnych. Związek ten powoduje rozszerzenie naczyń tętnic mózgowych, na skutek czego może dojść do pojawienia się bólu migrenowego.
Również aspartam może przyczyniać się do wystąpienia ataku migreny. Ten sztuczny środek słodzący rozkłada się podczas trawienia do fenyloalaniny, kwasu asparaginowego oraz metanolu. Aspartam znaleźć można we wszelkiego rodzaju gumach do żucia, słodyczach, napojach bezalkoholowych, przetworach owocowych bądź warzywnych jako niskokaloryczny zamiennik cukru.
Spożywany w nadmiernych ilościach glutaminian sodu (MSG) przyczynia się do rozszerzenia naczyń krwionośnych w mózgu, powodując często ucisk na otaczające go nerwy. Może wtedy dojść do ataku migreny, który pojawia się zazwyczaj od 15 do 60 minut po spożyciu pokarmu zawierającego duże ilości MSG. Osoby z tendencją do migren powinny uważać na nadmierne spożywanie sosu sojowego, wędlin, pasztetów, konserw mięsnych, warzywno-mięsnych i rybnych, zup i sosów w proszku, puszkach i słoikach, mrożonych zestawów obiadowych, chipsów, mieszanek przypraw czy kostek bulionowych.
Fragment pochodzi z książki „Endometrioza. Leczenie dietą”. W książce znajdziesz dawkę niezbędnej wiedzy, zalecenia dietetyczne a także (aż!) 170 prostych przepisów, dzięki którym Twoje posiłki będą zdrowe, smaczne i urozmaicone. – Chciałam pokazać kobietom jak wiele jest możliwości. Przepisy są dość łatwe do przygotowania. Przyrządzenie proponowanych potraw nie zabiera dużo czasu (który dziś jest dla nas kluczowy) – podkreśla Hanna Stolińska.
Hanna Stolińska: dr n. o zdrowiu, dietetyk kliniczny, absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Prowadzi konsultacje i szkolenia żywieniowe dla dzieci i dorosłych. Autorka książek nt. leczenia dietą („Endometrioza. Leczenie dietą”, „Insulinooporność”, „Zdrowe stawy”, „Jelito drażliwe”).