Prowadzone przez 40 lat badanie socjologiczne z Nowej Zelandii dało nam odpowiedź na jedno z najważniejszych pytań zadawanych sobie przez rodziców: czy moje dziecko poradzi sobie we współczesnym wyścigu szczurów i osiągnie w przyszłości finansowy sukces? Po prześledzeniu losów 1000 uczestników eksperymentu – od dzieciństwa aż po dorosłość – naukowcy wskazali jeden czynnik, który decydował o tym, czy dana osoba zdołała osiągnąć finansową niezależność.
Jedno z najszerzej zakrojonych badań w historii zaczęło się w 1972 roku i zakończyło 4 dekady później. Choć jego wyniki znamy od wielu lat, są one niezmiennie fascynujące. Eksperyment nazwano „jednym z bardziej wszechstronnych i wnikliwych badań rozwoju człowieka, jakie kiedykolwiek przeprowadzono”. Pieczę nad nim od lat 80. sprawowała dwójka psychologów: Avshalom Caspi i Terrie Moffitt. To właśnie oni opracowali większość wniosków, na podstawie których możemy dziś do pewnego stopnia przewidzieć, w jakim kierunku rozwinie się osobowość małego człowieka. Caspi i Moffitt dowiedli na przykład, że umiejętność kontrolowania emocji przez dziecko na wczesnym etapie rozwoju jest powiązana z większym poziomem szczęścia i jego lepszym zdrowiem w przyszłości. A jaka cecha jest zwiastunem przyszłego sukcesu finansowego?
Okazuje się, że ani najwyższe stopnie, ani grzeczne zachowanie, ani też pracowitość dziecka nie mają aż tak wielkiego wpływu na jego dobrą sytuację finansową w przyszłości. Choć są to istotne składowe sukcesu, to w największym stopniu przesądza o nim coś innego: inteligencja emocjonalna. Liczy się więc to, czy twoje dziecko rozumie swoje emocje i umie sobie z nimi radzić w sposób konstruktywny, a także czy potrafi skutecznie rozpoznawać emocje u innych oraz odpowiednio na nie reagować.
Psycholog Daniel Goleman, nazywany „ojcem inteligencji emocjonalnej”, tak skomentował wyniki badan Avshaloma Caspiego i Terrie Moffitt:
– Odkryli oni, że w wieku 30 lat najsilniejszym predykatorem sukcesu finansowego była umiejętność samokontroli. Okazała się ważniejsza niż IQ i zamożność rodziny, w której dorastali uczestnicy eksperymentu. Zatem to, jak dobrze sobie radzisz w życiu, zależy od poziomu kontroli poznawczej.
W praktyce oznacza to, że dziecko predestynowane do osiągnięcia finansowej niezależności w dorosłym życiu będzie łatwiej rezygnowało z chwilowej przyjemności dla osiągnięcia bardziej długoterminowych celów. Amerykańscy psychologowie dla zobrazowania tego mechanizmu często posługują się metaforą marshmallow, czyli słodkiej pianki. Jeśli pociecha będzie w stanie powstrzymać się przed zjedzeniem pianki po to, aby dostać po kilku minutach drugą – to dobry znak. Jeżeli zje ją pod wpływem impulsu, może to sygnalizować problemy z samokontrolą.
Na inteligencję emocjonalną człowieka składa się jednak o wiele więcej cech. Są to:
- Samoświadomość: umiejętność rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych.
- Samoocena: zdrowe poczucie własnej wartości i wiara we własne siły bez opierania się na zewnętrznych źródłach walidacji (dowartościowywania się poprzez innych), a przy tym rozumienie własnych ograniczeń.
- Samokontrola (samoregulacja): czyli zdolność świadomego reagowania na bodźce zewnętrzne i kontrolowania własnych stanów emocjonalnych bez popadania w agresję, zachowania autodestrukcyjne czy kompulsywne.
Ponadto inteligencja emocjonalna obejmuje nasze kompetencje społeczne, a wśród nich:
- empatię;
- asertywność i obronę swoich granic;
- umiejętność perswazji, czyli wpływania na innych;
- zdolności przywódcze – w szczególności zdolność tworzenia wizji i pobudzania ludzkiej motywacji do jej realizacji, a także zjednywania sobie zwolenników;
- umiejętność współpracy.
Co istotne, inteligencja emocjonalna nie jest cechą wrodzoną, której poziom jest nam dany raz na zawsze. W odróżnieniu od IQ można ją u dziecka zwiększyć – tak, aby wyrosło na dojrzałego emocjonalnie człowieka, który jest w kontakcie z własnymi uczuciami, ma zdrowe poczucie własnej wartości, umie regulować swoje emocje, a w odniesieniu do innych wykazuje się empatią, asertywnością oraz umiejętnością perswazji.
W tym celu psychologowie radzą, aby przede wszystkim zachęcać dziecko do rozmowy na temat jego odczuć, co pozwoli mu w przyszłości lepiej rozpoznawać swoje stany emocjonalne oraz odpowiednio sobie z nimi radzić. Równie ważne jest kształtowanie w dziecku ciekawości świata i ciekawości w stosunku do ludzi, a także pokory. Dobre efekty przynosi też wystawianie go na kontakt ze sztuką i literaturą, te bowiem uwrażliwiają nas na złożoność ludzkich emocji.