Jak wzmocnić psychicznie bliską osobę i dodać jej pewności siebie? Często nie umiemy podnieść kogoś na duchu, choć mamy dobre intencje. Wszystko przez bardzo podstawowy błąd: zamiast potraktować poważnie jego problemy, bagatelizujemy je. Wydaje nam się, że umniejszając znaczenie czyichś życiowych trudności, ułatwiamy mu uporanie się z nimi. Ale ludzka psychika tak nie działa. Podpowiadamy, co powiedzieć osobie w kryzysie, żeby realnie dodać jej sił.
Widzisz, jak bliska ci osoba gaśnie przytłoczona ogromem życiowych wyzwań. Chcesz dodać jej otuchy, więc bez zastanowienia rzucasz pierwszy lepszy tekst na pocieszenie, który przyjdzie ci do głowy: „Ogarnij się! Przecież nie jest tak źle. Musisz tylko wziąć się w garść”. Te słowa nie dają jednak oczekiwanego efektu. Twój bliski popada w jeszcze większe przygnębienie i snuje czarne scenariusze. Twoja reakcja? „Co ty mówisz. Nie bądź głupi/głupia. Świat widział gorsze tragedie”.
Z psychologicznego punktu widzenia to najgorsza wymiana zdań, jaka może wydarzyć się między tobą a osobą w psychicznym dołku. Ktoś, komu życie rozpada się na kawałki, nie chce słyszeć banalnych, nic nieznaczących klisz typu „ogarnij się”. Choć kierują nami dobre intencje, to takie słowa mogą być odczytane przez drugą stronę jako osądzające i lekceważące. Bo skoro „nic takiego się nie dzieje” i wystarczy „wziąć się w garść”, to jej problemy są trywialne, a ona sama zbyt słaba, by poradzić sobie z taką drobnostką. Tak właśnie myśli ktoś, kto znalazł się na życiowym zakręcie.
Jak pomóc mu z niego wybrnąć – ale tak, by rzeczywiście odzyskał siły do walki o siebie, a nie pogrążył się w jeszcze większym dołku?
Jeśli chcemy realnie komuś pomóc stanąć na nogi, musimy mówić do niego odpowiednim językiem – czyli takim, który wyraża akceptację, normalizuje odczuwanie trudnych emocji i zwiększa poczucie sprawczości.
Bo osoba w słabszej kondycji psychicznej pragnie przede wszystkim akceptacji, zrozumienia i bliskości. Bagatelizowanie jej problemów, wymaganie tego, żeby ogarnęła się na własną rękę, czy porównywanie jej do innych – tylko pogłębi jej kompleksy i zwiększy poczucie osamotnienia. Powinniśmy pokazać bliskiej osobie, że w pełni rozumiemy jej położenie, a trudna sytuacja, w której się znalazła, nie świadczy o jej wartości ani nie zmienia tego, jak bardzo jest dla nas ważna.
Oto 6 przydatnych zwrotów, które są pomocne w wyrażeniu konstruktywnego wsparcia emocjonalnego.
To zdanie buduje relacyjną kotwicę bezpieczeństwa, która jest niezbędna, aby rozpocząć proces wychodzenia z psychicznego dołka. Dzięki niej druga osoba uzmysławia sobie, że ktoś zna ją naprawdę, a nie tylko powierzchownie; że łączy was szczególnie głęboka więź. Wiara w drugiego człowieka – wyrażona przez bliską osobę – często jest zalążkiem wiary we własne siły, szczególnie gdy tej wewnętrznej brakuje. Przesłanie „nie jesteś sam, jesteś widziany, masz wsparcie i potencjał” znacząco ułatwia pokonywanie życiowych przeciwności.
Dzięki temu zdaniu komunikujesz bliskiej osobie, że zauważasz i doceniasz jej dotychczasowe starania. Dajesz do zrozumienia, że nie liczy się tylko rezultat naszych działań, ale każdy wysiłek, jaki podejmujemy w drodze do celu. Osoby z niską samooceną często mierzą swoją wartość przez efekty. Ten zwrot uznaje trud, który nie musi przynosić od razu widocznych sukcesów. Daje przestrzeń na bycie „w drodze”, co jest kluczowe dla budowania trwałej odporności psychicznej.
Ten komunikat przypomina osobie w kryzysie, że miarą wartości człowieka wcale nie jest odnoszenie życiowych sukcesów i odczuwanie samych pozytywnych emocji każdego dnia. Zwracając się do drugiej strony w ten sposób, normalizujemy odczuwanie smutku, przygnębienia i czasowy spadek formy psychicznej, który jest czymś naturalnym. Osoby w kryzysie często wpadają w pułapkę myślenia: „Jestem słaba, więc jestem nieważna/niewystarczająca/gorsza”. Powyższe zdanie odwraca ten szkodliwy sposób rozumowania.
To zdanie wzmacnia odporność psychiczną przez przywołanie wcześniejszych doświadczeń, które dowodzą siły i wytrwałości. To tzw. technika kotwiczenia – pokazujemy, że osoba już wcześniej radziła sobie z trudnościami, więc prawdopodobnie poradzi sobie i teraz.
Wypowiadając takie zdanie, zdejmujemy z bliskiej osoby presję perfekcjonizmu i osiągania natychmiastowych rezultatów. Pozwalamy jej przyjąć zdrowszą perspektywę na życie, które jest ciągłym procesem uczenia się i dojrzewania, popełniania błędów, wyciągania z nich wniosków i odradzania się na nowo. Druga strona otrzymuje komunikat: masz prawo być w procesie, nie musisz od razu pokonywać wszystkich trudności i osiągać najlepszych wyników w krótkim czasie. W efekcie może poczuć się bardziej spokojna i odzyskać wewnętrzną równowagę.
Powyższe zdanie normalizuje porażki jako nieodzowny element rozwoju człowieka – a nie zagrożenie dla jego wartości i tożsamości. Wspiera elastyczność poznawczą i odporność – cechy typowe dla osób, które się nie załamują w obliczu trudności, ale adaptują się do nowej sytuacji i zamiast rozpamiętywać popełnione błędy, idą dalej.
Jeśli zastosujesz te zdania w rozmowie z osobą, która jest w trudnym życiowym miejscu, istnieje szansa, że ułatwisz jej powrót do równowagi psychicznej. Dzięki nim zbudujesz bezpieczną przestrzeń relacyjną, w której druga strona może być autentyczna, nie bać się oceny i nie wstydzić się odczuwanych emocji. Wzmocnisz też u bliskiego poczucie sprawczości, uspokajając go jednocześnie, że ma prawo do popełniania błędów.
Chcesz poznać więcej sposobów na zwiększenie odporności psychicznej u siebie i swoich bliskich? Zapoznaj się z książką Marisy Salanovej „Odporność psychiczna. Jak podnieść się po upadku”, będącą częścią kolekcji „Psychologia – klucze do lepszego życia” (do zaprenumerowania tu).