Uczucie samotności w związku – z czego może wynikać i jak sobie z nim radzić?

Definicja samotności w związku

Samotności wcale nie warunkuje izolacja społeczna. Nie musimy być sami, żeby czuć się samotni. Można odczuwać samotność w relacji, samotność w związku małżeńskim, psychologia zna też takie zjawiska jak samotność po urodzeniu dziecka, samotność w związku z alkoholikiem, samotność wynikająca z syndromu pustego gniazda. Samotność w związku na odległość dotyczy konsekwencji poczucia osamotnienia, kiedy nie dzielimy codzienności z ukochaną osobą. Można mieszkać pod jednym dachem z liczną rodziną a latami mieć objawy poczucia samotności. Samotność pośród ludzi boli, wiąże się z cierpieniem psychicznym – głębokim smutkiem, poczuciem niezrozumienia, żalu, pustki, bycia odrzuconym. Inne skutki emocjonalne to tłumiona złość, która długo objawia się jako bierna agresja. Tak najczęściej czuje się osoba odczuwająca samotność w związku. Jak wyjść z tego stanu? Przede wszystkim uświadomić sobie wzorce relacyjne, które odtwarzamy. Pomóc w tym może terapia dla par.

Konsekwencje samotności w związku

Z badań naukowych przeprowadzonych na Harvardzie po pandemii wśród dorosłych, którzy zadeklarowali, że nie są singlami, wynika że uczucie głębokiej samotności w związku dotyczy 36 proc. osób. Aż 61 proc. młodych dorosłych, mimo bycia w związkach romantycznych, nie umie sobie radzić z samotnością. Ponad połowa matek wychowujących samotnie dzieci odpowiedziała twierdząco przy punkcie – samotność wynikająca z braku bliskości. Specjaliści od zdrowia psychicznego od lat alarmują, samotność wśród różnych grup wiekowych oraz społecznych narasta, coraz gorzej radzimy sobie z poczuciem osamotnienia. Problem samotności w związku staje się palący, bo bycie samotnym przynosi określone negatywne konsekwencje. Według badań przeprowadzonych na Cleveland Clinic samotność przewlekle podnosi poziom kortyzolu, co oznacza że poczucie osamotnienia nasila lęk. Brak bliskości i poczucia przynależności sprawia, że permanentnie żyjemy w strachu. Badacze samotność w relacjach powiązali z podwyższonym ryzykiem zachorowania na serce, depresją, lękiem uogólnionym napadowym oraz przedwczesną śmiercią.

Objawy samotności w związku

Jak rozpoznać samotność w związku? Oto najczęstsze symptomy, które mogą świadczyć o uczuciu osamotnienia w parze.

• Odczuwasz poczucie osamotnienia w towarzystwie partnera podczas wspólnych codziennych aktywności.
• Brak lub powierzchowny poziom komunikacji – coraz mniej dzielicie się z informacjami, co się dzieje się u was w pracy, w relacjach rodzinnych, przyjacielskich itd. Odczuwasz coraz mniejszą potrzebę opowiadania partnerowi mu o tym a także coraz mniej interesuje cię jego życie.
• Wraz zanikiem komunikacji cierpi także sfera seksualna.
• Spędzacie ze sobą coraz mniej czasu – każde zajmuje się przede wszystkim swoimi aktywnościami, związanymi z karierą, wychowaniem dzieci, pasjami, innymi relacjami.
• Kiedy potrzebujesz uważności drugiej osoby, rady, rozmowy, pocieszenia zwracasz się z tym do innych ludzi, a nie do partnera.
• Coraz częściej odczuwasz obojętność i poczucie obcości w obecności partnera. Może temu towarzyszyć uczucie smutku oraz pustki.
• Od czasu do czasu pojawiają się konflikty oraz wzajemne pretensje dotczące braku zainteresowania, ale nie przynoszą one ani rozładowania emocji ani zmiany stanu rzeczy.

Przyczyny samotności w związku

Najczęstsze przyczyny samotności w związku wynikają ze schematów odczuwania, myślenia i zachowań, których źródłem najczęściej są wzorce relacji z dzieciństwa i okresu dojrzewania. Sprawiają one, że pociągają nas osoby określonego typu, które uruchamiają dynamikę relacji podobną do tej z przeszłości. Schematy te powodują, że ponownie przeżywamy tamte trudne emocje. Poczucie osamotnienia w związku, samotność wynikająca z braku bliskości ma swoje emocjonalne konsekwencje – są nimi nie tylko pogłębiający się smutek, narastająca niewyrażona złość czy nieuświadomiony lęk, ale także niebezpieczeństwo odcięcia się od uczuć, rodzaj emocjonalnego zamrożenia, którego skutkiem może być depresja. Osoba odczuwająca samotność w związku może nosić w sobie od dzieciństwa emocjonaną pustkę, która uniemożliwia autentyczne bycie w relacji. W tym przypadku rady typu – pomogą wam wspólne zainteresowania czy wspólne spędzanie czasu lub praca nad komunikacją, nauka jak rozmawiać z partnerem – nie okażą się skuteczne, bo wygra nieuświadomony mechanizm, który daje poczucie braku kontaktu ze sobą i z innymi, który uruchamia się w relacjach. Jak go rozpoznać, by poradzić sobie z samotnością?

Michelle Skeen, amerykańska psycholożka i psychoterapeutka specjalizująca się w terapii problemów interpersonalnych, w książce „Lęk przed opuszczeniem. Jak go przezwyciężyć i zbudować zdrowy związek oparty na bliskości i zaufaniu”, wymienia typy toksycznych osób, które mogą wyzwalać poczucie osamotnienia. Z kimś takim zwykle mielśmy do czynienia w dzieciństwie i teraz znany nam wzorzec odtwarzamy nieświadomie odtwarzamy w dorosłych relacjach. Oto one:

1. Opuszczacz uruchamiający schemat powiązany z instynktem przetrwania. Zwykle cechują go:
*nieprzewidywalność i niedostępność – nie możesz liczyć na wsparcie takiej osoby, która naprzemiennie jest tobą zainteresowana a za chwilę już nie. Jedyne czego można być pewnym – opuszczacz na pierwszym miejscu postawi zawsze własne potrzeby a w sytuacjach, kiedy to ty potrzebujesz pomocy, dematerializuje się.
*niestabilność – styl życia opuszczacza sprawia, że nie czujesz się bezpiecznie. Ktoś taki może często zmieniać pracę, miejsce zamieszkania, zdanie, ustalenia. Chaos, w którym żyje, nie pozwala ustalić jasnych zasad między wami. Jest nieuchwytny, bo boi się zobowiązań.

2. Pozbawiacz uruchamiający schemat deprywacji emocjonalnej. Może go cechować:
*zdystansowanie – nie nawiązuje głębszej więzi, przez co czujesz się niekochana, bezwartościowa, samotna. Nie rozumie cię, nie jest zainteresowany tym, co przeżywasz i kim w istocie jesteś. Nie zna cię.
* odmawianie – odmawia emocjonalnego, fizycznego lub seksualnego kontaktu. Nie pyta, czego potrzebujesz.
* zamrożenie emocjonalne – nie wyraża swoich emocji i nie radzi sobie z uczuciami, które ty usiłujesz wnieść do relacji.

Samotność we dwoje

Kiedy osoba w typie opuszczacza lub pozbawiacza uruchamia twój nieuświadomiony relacyjny schemat, ożywa stara historia. Doświadczasz trudnych i intensywnych emocji, które są „skrótem” do źródła schematów opuszczenia lub/i deprywacji emocjonalnej. Aby się chronić, angażujesz się w konkretne zachowanie – pojawia się reakcja behawioralna. W przypadku schematu opuszczenia zaczyna tobą rządzić lęk, że nie przetrwasz. Najprawdopodobniej w dzieciństwie ktoś, kto miał zapewnić ci bezpieczeństwo, nie wywiązał się z tego zadania. Czułaś się sama, zdana na siebie i bardzo przestraszona. Z tego powodu przy schemacie opuszczenia pojawia się tendencja do wiązania się z osobami niedostępnymi, na przykład mieszkającymi daleko, pozostającymi w innych związkach, prowadzącymi styl życia, który jest trudny do pogodzenia z twoim. Mimo braku spełnienia i coraz silniej odczuwanej samotności w związku, trudno z takiej relacji zrezygnować. Pojawia się desperacja, żeby ją utrzymać – im mniej dostajesz, tym bardziej nasila się niezaspokojony głód bliskości. Strach przed tym, że nie przetrwasz, warunkuje desperackie trzymanie się tej osoby. Fazy oddalenia i milczenia przenikają się z prowokacyjnymi kłótniami i pretensjami, które jeszcze bardziej nasilają poczucie osamotnienia, bo nie zmieniają stanu rzeczy – opuszczacz jeśli zbliża się, to na krótko i nadal nie jest zainteresowany budowaniem bliskości. Podobnie dzieje się przy aktywowanym schemacie deprywacji emocjonalnej. Zdystansowanie pozbawiacza wywołuje złość i stawianie żądań, gdy nie dostajesz to, czego potrzebujesz. W końcu przestajesz mówić o swoich uczuciach, ponieważ spodziewasz się, że zaboli cię brak zrozumienia lub zainteresowania. Wycofujesz się, ponieważ nie dostajesz tego, czego potrzebujesz – wzorzec wypierania bolesnych emocji nie zmienia się. Przy pozbawiaczu nie masz możliwości odczuwania i wyrażania siebie.

Jak poradzić sobie z samotnością w związku?

Michelle Skeen podpowiada, żeby zacząć od identyfikacji swoich reakcji behawioralnych, ale nie krytykując się za nie. Uświadamia, że są to zachowania automatyczne, służące chronieniu siebie oraz zrozumiałe zważywszy na głęboko zakorzenione przekonania na temat własnej osoby, innych ludzi i otoczenia ukształtowane na bazie doświadczeń z okresu dzieciństwa. Psycholożka pisze: „Częścią twojej podróży jest zaakceptowanie i zrozumienie wszystkiego, co oddziałuje na twoje relacje lub staje im na drodze. Bez osądzania!”. Michelle Skeen radzi, żeby zapisać sobie wszystkie reakcje, jakie odczuwamy w związku, kiedy towarzyszy ci poczucie osamotnienia. Proces ten może być nieprzyjemny, bo wyzwalająy takie emocje jak wstyd, żal czy smutek. Identyfikacja oraz analiza doświadczeń z przeszłości może być bolesna, ale służy to temu, żeby zostawić ją za sobą. Michelle Skeen podaje ważną wskazówkę wychodzenia ze schematów samotności w związku – lepiej nie skupiać się na tym, co się nie udało, wystarczy rozpoznać, co to było, żeby łatwiej dokonywać przydatnych wyborów, gdy ruszysz do przodu. Pomoże ci w tym poniższe ćwiczenie pisemne, dzięki któremu zaczniesz dostrzegać mechanizm odczuwania samotności w związku.

Uzupełnij
Osoba wyzwalająca i typ, jaki reprezentuje:
Sytuacja lub zdarzenie wyzwalające:
Schemat:
Emocje:
Reakcja behawioralna:

Kiedy odruchowy cykl reakcji behawioralnych zostanie już uświadomiony, można go przerwać dzięki uważności i świadomości własnego doświadczenia. W sytuacjach, która uruchamiają schemat opuszczenia lub deprywacji emocjonalnej możesz się zatrzymać i uzmysłowić sobie, że doświadczasz reakcji emocjonalnej, której towarzyszą nieprzydatne myśli (obwinianie partnera lub siebie) i niekomfortowe doznania fizyczne (kołatanie serca, zamrożenie w ciele, uścisk w gardle lub klatce piersiowej). Dzięki temu będziesz w stanie wytrwać w tym doświadczeniu, poczekać aż emocje opadną i dopiero wtedy dokonać świadomego wyboru tego, jak się czujesz i jak zachowujesz. Zachowania, które wydają ci się sensowne w momencie gdy doświadczasz lęku przed opuszczeniem, wcale nie są pomocne – do takiego wniosku masz szansę dojść. Sięgasz po nie, aby chronić siebie, lecz ostatecznie czujesz się gorzej i wcale nie pomagasz relacjom. Twoja aktualna historia odtwarzana według starego wzorca, ma ci pokazać, że teraz już nie znajdujesz się w sytuacji zagrożenia życia, nie chodzi o twoje przetrwanie. Michelle Skeen zachęca: „Obserwując i czekając cierpliwie, z ciekawością, otwartością i współczuciem, możesz wytworzyć dystans między sobą a swoimi reakcjami behawioralnymi”. Kiedy tak się stanie, związek z opuszczaczem lub pozbawiaczem, przestanie cię więzić, tacy ludzie znikną z twojego życia a ty dasz sobie szansę na prawdziwą bliskość.