Bezpowrotnie minęły czasy, gdy przyjaciół przywoływano na plac zabaw przez domofon, bajki oglądano zgodnie z programem TV i na okrągło grano na Pegasusie w te same gry, dopóki rodzice nie przynieśli do domu nowej kasety. Dziś dzieci utrzymują kontakt z rówieśnikami i zażywają rozrywek na jednym przenośnym urządzeniu. Jak smartfon wpływa na zdrowie psychiczne najmłodszych?
Wielu z nas nie wyobraża sobie życia bez smartfona – pozbawieni błyskawicznego dostępu do informacji, scrollowania mediów społecznościowych, płatności zbliżeniowych, aplikacji do słuchania muzyki czy nawet udostępniania lokalizacji… czujemy się jak bez ręki. Tymczasem naukowcy od dawna alarmują, że spędzanie długich godzin przed ekranem nam nie służy. Ba, nawet z Doliny Krzemowej dochodzą szczere głosy, że smartfon odbiera nam zdolność koncentracji i głębokiego myślenia, a jedynym rozwiązaniem jest… wyłącznie go i usunięcie z pola widzenia. – W istocie próbowaliśmy spieniężyć każdą chwilę, w której akurat nie śpisz. Reklamy, rozrywka, subskrypcje – wszystko to rywalizuje o twoją uwagę i stoi w całkowitej sprzeczności z naturalnym sposobem funkcjonowania ludzkiego umysłu – przyznał były CEO Google, Eric Schmidt, w podcaście „Moonshots”. Skoro świadomi zagrożeń dorośli nie potrafią wyrwać się z dopaminowej pętli, to jakie szanse w zetknięciu z nowymi technologiami mają najmłodsi użytkownicy? Wyniki międzynarodowych badań nie napawają optymizmem.
Czytaj także: Spędzasz na telefonie więcej niż 3 godziny dziennie? Naukowcy mają dla ciebie bardzo złą wiadomość – chodzi o ryzyko demencji
Badania opublikowane na łamach „Journal of the Human Development and Capabilities” obejmowały niemal dwa miliony uczestników ze 163 państw. Wykazały one, że zbyt wczesne sprezentowanie dziecku smartfona może mieć poważne konsekwencje. Autorzy udowodnili, że używanie inteligentnego telefonu komórkowego przed 13. rokiem życia odbija się negatywnie na zdrowiu psychicznym. Dzieci, które szybko sięgnęły po smartfona, mają gorszą samoocenę, gorzej radzą sobie z emocjami, są oderwane od rzeczywistości, a nawet częściej pojawiają się u nich myśli samobójcze. Objawy zauważalne są zwłaszcza wśród dziewczynek.
Prawdopodobnie ma to miejsce dlatego, że posiadanie smartfona powiązane jest z aktywnością w mediach społecznościowych. A przedwczesny kontakt z social mediami oznacza z kolei większe narażenie na cyberprzemoc, osłabienie relacji z bliskimi i zaburzenia snu. Właśnie dlatego niektórzy specjaliści przesuwają granicę jeszcze dalej i sugerują, aby Instagram czy TikTok dozwolone były dopiero od 16. roku życia.
Zdaniem badaczy wyniki są na tyle niepokojące, że wymagają globalnych działań na rzecz ochrony najmłodszych. „Konieczne jest pilne podjęcie kroków mających na celu ograniczenie dostępu do smartfonów dla dzieci poniżej 13. roku życia, a także wprowadzenie precyzyjnych regulacji dotyczących środowiska cyfrowego” – apeluje do władz Tara Thiagarajan, główna autorka badania. W wielu krajach widać już inicjatywy na rzecz poprawy dobrostanu dzieci i młodzieży. Przykładem są norweskie szkoły, w których już od czterech lat obowiązuje zakaz korzystania z mobilnych urządzeń. Efekt? Mniej przypadków przemocy na szkolnych korytarzach i zgłoszeń dotyczących problemów natury psychicznej.
Czytaj także: 3 zabójcze dla mózgu nawyki związane z używaniem smartfona. Ekspertka z Harvardu ostrzega
Choć presja rówieśnicza nie jest łatwa do przezwyciężenia, eksperci zachęcają rodziców i opiekunów, aby rozmawiali z dziećmi o skutkach nadużywania nowych technologii i dawali im dobry przykład, ograniczając korzystanie ze smartfona w ich obecności i proponując inne aktywności. A co, jeśli dziecko nie ukończyło jeszcze 13 lat, a mimo to ma już telefon? W takim wypadku nie warto wpadać w panikę. Zamiast tego dorośli powinni uważnie obserwować samopoczucie i zachowanie podopiecznych oraz, w razie potrzeby, wprowadzać odpowiednie ograniczenia, takie jak odinstalowanie szkodliwych aplikacji.
Artykuł opracowany na podstawie: Kara Alaimo, „Don’t give children under age 13 smartphones, new research says”, edition.cnn.com [dostęp: 25.07.2025].