Każdego wieczora zamiast owiec liczysz pieniądze? Jeśli finanse spędzają ci sen z powiek, warto podjąć działania, które przywrócą ci spokój ducha i poczucie bezpieczeństwa. Nie wiesz, jak się za to zabrać? Megan McCoy, terapeutka i wykładowczyni na Uniwersytecie Stanu Kansas, poleca zacząć od zadania sobie jednego pytania.
To nie przelewki – naukowcy z University College London przeprowadzili badania z udziałem ponad czterech tysięcy uczestników powyżej 50. roku życia. Na podstawie biomarkerów z próbek krwi i kwestionariuszy psychologicznych ustalili, że niekorzystny wpływ lęku finansowego na zdrowie biologiczne jest większy niż w przypadku innych „toksycznych” stresorów: przewlekłej choroby, śmierci bliskiej osoby, niepełnosprawności czy rozwodu. Przekonanie, że w przyszłości zabraknie nam środków finansowych na zaspokojenie potrzeb, szczególnie mocno zaburzało równowagę układu odpornościowego i hormonalnego. Doktorantka Odessa S. Hamilton podkreśla co prawda, że aby mieć stuprocentową pewność co do dotychczasowych ustaleń, konieczne są dalsze badania, ale już teraz nie ulega wątpliwości, że nieustanne zamartwianie się stanem konta może odbić się negatywnie na wielu aspektach życia.
Problemy finansowe skutkują również pogorszeniem zdrowia psychicznego. Z danych zebranych przez firmę windykacyjną Intrum wynika, że w 2024 roku aż 35% Polaków doświadczyło tego na własnej skórze. Nie da się ukryć, że wysokie koszty życia i zadłużenia to codzienność wielu z nas. Oczywiście w niektórych przypadkach najlepszym rozwiązaniem jest poszerzenie swojej wiedzy o zarządzaniu budżetem i zaciśnięcie pasa. Niestety, jeśli musimy spłacić zaległe raty i kartę kredytową, trudno o drogę na skróty. Jednak bywa i tak, że nasz stres finansowy jest… bezzasadny. Możemy nie mieć realnie żadnych długów i bez wysiłku wiązać koniec z końcem, a i tak pocić się ze strachu na samą myśl o pieniądzach.
Strach czy lęk? Poznaj różnicę, zanim zaczniesz działać
Tu pojawia się różnica pomiędzy strachem a lękiem. „Strach jest bardziej urealniony, pojawia się wtedy, kiedy potrafimy nazwać to, czego się boimy, np. że raty kredytu pochłoną znaczną część naszej pensji, że będziemy musieli znacząco ograniczyć swoje wydatki, że nie stać nas będzie na to wszystko, na co mogliśmy sobie pozwolić do tej pory itd. W przypadku lęku finansowego o wiele trudniej jest podać konkretną przyczynę, ale wcale nie oznacza to, że boimy się czegoś, czego nie ma, i że możemy bagatelizować swoje lękowe objawy” – pisała w „Zwierciadle” psycholożka Ewa Klepacka-Gryz.
Dlaczego więc martwimy się o pieniądze, choć na pierwszy rzut oka nie mamy ku temu przesłanek? Przyczyną takiego stanu rzeczy może być np. informacyjny chaos lub społeczna presja. W dzisiejszych czasach nie patrzymy z zazdrością już tylko na nowy samochód sąsiada, bo w mediach społecznościowych całymi dniami porównujemy się do influencerów i dajemy się mamić konsumpcjonizmowi. Jak więc radzić sobie z uczuciem, że jesteśmy krok za wszystkimi – nie kupiliśmy zawczasu bitcoina, nie zainwestowaliśmy w nieruchomość w Hiszpanii i nie zarabiamy pięciocyfrowych kwot? Amerykańska terapeutka doradza chwilę autorefleksji.
„Cudowne pytanie”, które zmienia perspektywę
Aby dotrzeć do sedna problemu, McCoy zadaje swoim klientom „cudowne pytanie”:
„Gdybyś obudziła się jutro rano i jakimś cudem twój lęk finansowy by zniknął, co by się zmieniło wokół ciebie?”.
Jak podkreśla terapeutka, odpowiedź nie powinna ograniczać się do kwoty na koncie bankowym. Należy skierować uwagę na inne rzeczy, które uległy przemianie. Może okazać się, że lęk w rzeczywistości nie miał nic wspólnego z pieniędzmi.
– Niewykluczone, że tak naprawdę odczuwasz lęk związany z pracą albo rodziną, a pieniądze to po prostu namacalna rzecz, której możesz się chwycić. Skupiasz się na nich nadmiernie, a w tle kłębią się inne sprawy. […] Wiele osób odczuwa lęk finansowy, ponieważ nie są w miejscu, w którym zakładały, że będą w danym wieku, albo patrzą na swoich znajomych i ludzi z social mediów, myśląc: „Radzą sobie lepiej ode mnie”. Jest to wskazówka, że lęk wynika z niskiego poczucia własnej wartości – mówiła w rozmowie z CNBC.
Co naprawdę da ci poczucie bezpieczeństwa?
Możesz również pójść o krok dalej i odpowiedzieć na pytania pomocnicze:
- Czy mam wybór?
- Czy odczuwam spokój, gdy myślę o swoich finansach?
- Czy moje wydatki są zgodne z moimi wartościami?
Jeśli odpowiedzi będą twierdzące, przekonasz się, że jesteś w dużo lepszej sytuacji, niż ci się wydaje. Być może tylko niepotrzebnie zaprzątasz sobie głowę alarmistycznymi doniesieniami o nadchodzących wzrostach cen artykułów spożywczych czy prądu, które mogą nigdy nie nastąpić. A co, jeśli odpowiesz „nie”? Wówczas możesz zacząć podejmować małe, ale regularne kroki, aby „cud” stał się faktem. Na przykład, jeśli w „cudownej” wersji życia nie musiałaś przejmować się emeryturą, już teraz zacznij odkładać małe sumy na koncie oszczędnościowym.
– To pytanie pomaga ludziom uświadomić sobie, jakie życie chcą budować – nie tylko pod względem finansowym, ale też emocjonalnym. Czy chcieliby czuć się bardziej wolni? Mniej spięci? Bardziej obecni? Gdy już określimy ten pożądany stan, możemy wyznaczyć jeden konkretny, realny krok, który przybliży nas do tego uczucia choćby odrobinę już dziś – tłumaczy terapeutka.
Artykuł opracowany na podstawie: Ryan Ermey, „Anxious about money? Ask yourself this ‘miracle question’ to figure out your next move, says therapist”, cnbc.com [dostęp: 24.07.2025].