1. Zwierciadlo.pl
  2. >
  3. Psychologia

Hipnoza tłumu – co się wydarzyło podczas Halloween w Seulu?

Seul, Korea Południowa, 31 października 2022 r., ludzie składają hołd ofiarom ataku paniki w tłumie podczas obchodów Halloween. (Fot. KIM HONG-JI/Reuters/Forum)
Seul, Korea Południowa, 31 października 2022 r., ludzie składają hołd ofiarom ataku paniki w tłumie podczas obchodów Halloween. (Fot. KIM HONG-JI/Reuters/Forum)
Wąska uliczka w imprezowej dzielnicy Itaewon w Seulu. Dziesiątki tysięcy ludzi bawią się z okazji Halloween, w tłumie wybucha panika, ludzie zaczynają się nawzajem tratować, padają jak domino, ponad 150 osób ginie. Takie są fakty. A co wydarzyło się z psychologicznego punktu widzenia? Osobista świadomość jednostek uległa zatarciu na rzecz irracjonalnych i impulsywnych zachowań tłumu.

W potocznym sensie tłum oznacza zgromadzenie jednostek różnego pochodzenia, zawodu i płci niezależnie od przyczyny, która sprawiła, że wszyscy ci ludzie zebrali się w jednym miejscu. Z psychologicznego punktu widzenia wyrażenie to znaczy zupełnie coś innego. Tym, w jaki sposób jednostki zachowują się w dużych zbiorowiskach, zajmuje się dziedzina psychologii społecznej zwana psychologią tłumu. Wyjaśnia ona, jak zmienia się funkcjonowanie ludzi, którzy znajdą się w anonimowej zbiorowości. Psychologowie badający tę tematykę podkreślają przede wszystkim zjawiska: konformizmu, rozproszenia odpowiedzialności i dezindywiduacji, czyli przyjęcia tożsamości zbiorowej. Mówi się też o pojęciu mentalności tłumu, którego punktem wyjścia była koncepcja zbiorowej nieświadomości. Na przełomie XIX i XX wieku opracowali ją francuscy psychologowie społeczni – Gustave Le Bon i Gabriel Tarde. Pierwszy z nich opisuje ją w książce „Psychologia tłumu. Studium powszechnego umysłu”.

Le Bon zauważył, że zgromadzenie ludzi zaczyna się wykazywać nowymi cechami całkowicie odrębnymi od cech składających się na nie jednostek. Ich osobista świadomość ulega zatarciu, „zarażają” się emocjami innych. Im tłum jest większy i bardziej anonimowy, tym pojedyncze osoby stają się bardziej irracjonalne i impulsywne. Tym bardziej tłum je hipnotyzuje – człowiek poddaje się jego woli, poświęcając swój osobisty interes na rzecz instynktów zbiorowości.

Nurt psychoanalityczny z Zygmuntem Freudem na czele rozwinął tę myśl, podkreślając, że w obecności innych ludzi pojedynczy człowiek traci subiektywny punkt widzenia oraz często zdolność logicznego rozumowania. Badania w nurcie psychologii poznawczo-behawioralnej potwierdziły większość założeń tych teorii, zauważając duży wpływ konformistycznych zachowań i bezrefleksyjne podporządkowanie się grupie.

Gustave Le Bon twierdził, że w tłumie powstaje myśl kolektywna mająca bez wątpienia charakter przejściowy, ale posiadająca bardzo ściśle określone cechy. Jakie?

  1. Wpływ na ludzi pewnej wspólnej sprawy.
  2. Zanik świadomej osobowości jednostki.
  3. Zwrócenie uczuć oraz myśli w jednym, konkretnym kierunku.
  4. Pojawia się zasada umysłowej jedności, niezależnie od tego, jak odmienne są style życie, charaktery czy poziomy inteligencji poszczególnych osób, które wchodzą w skład tłumu. W wyniku tego myślą oni i czują odmiennie niż poza tłumem.
  5. Nie ma równomiernego rozłożenia cech poszczególnych osób, które wchodzą w skład tłumu.
  6. Kluczową rolę dla reakcji tłumu odgrywa nieświadomość. Działania stają się wynikiem oddziaływania warstwy nieświadomej, która składa się z powszechnych cech przekazywanych z pokolenia na pokolenie, wspólnie tworzących ducha narodu, rasy czy mniejszej społeczności.
  7. Tłumy posiadają wspólne cechy pospolite, dlatego nigdy nie są w stanie dokonać niczego, co wymaga wysokiej inteligencji.
  8. Działając wspólnie, specjaliści wysokiej klasy nie są w stanie wykorzystać całej swojej inteligencji. W przypadku tłumów spotęgowaniu ulega instynkt, nie zaś spryt czy intelekt.
  9. Jednostka w tłumie ma dostęp do siły, która pozwala jej poddawać się instynktom, które pozostawałyby pod kontrolą, gdyby jednostka działała na własną rękę.
  10. W tłumie następuje zatarcie odpowiedzialności człowieka za jego czyny.
  11. Tłum psychiczny jest zjawiskiem natury hipnotycznej. W jego obrębie każdy sentyment i działanie są zaraźliwe do tego stopnia, że jednostka poświęca swój osobisty interes na rzecz interesu wspólnego.
  12. Człowiek w tłumie przejawia cechy sprzeczne ze swoimi indywidualnymi cechami.

Więcej w: „Psychologia tłumu. Studium powszechnego umysłu”, Gustav Le Bon, wyd. Sensus

Share on Facebook Send on Messenger Share by email
Autopromocja
Autopromocja

ZAMÓW

WYDANIE DRUKOWANE E-WYDANIE
  • Polecane
  • Popularne
  • Najnowsze